Νταρφούρ: Το πρόβλημα των... άλλων

Η πολιτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το Νταρφούρ φαίνεται ότι έχει φθάσει σε ένα νέο επαίσχυντα χαμηλό σημείο, με τους υπουργούς Εξωτερικών των χωρών-μελών να δηλώνουν στην τελευταία συνάντησή τους: «Δεν είναι δικό μας πρόβλημα». Βεβαίως, η Ευρώπη μπορεί και πρέπει να κάνει το καλύτερο δυνατό για να βοηθήσει να τερματιστεί η τρομερή βία της κυβέρνησης του Σουδάν εναντίον του λαού της, που ήδη έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 200.000 ανθρώπους και έχει ξεριζώσει από τα σπίτια τους περίπου 2 εκατ.

Στις 23 Απριλίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε. συναντήθηκαν και εξέδωσαν το 20ό τους ανακοινωθέν των τελευταίων τριών ετών για την κρίση. Μήπως εξέφρασαν υποστήριξη στην πρόταση του Βρετανού πρωθυπουργού Τόνι Μπλερ για την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων, ώστε να επιβληθεί η απαγόρευση των στρατιωτικών πτήσεων στο Νταρφούρ, που έχει αποφασίσει το Συμβούλιο Ασφαλείας; Οχι. Μήπως ακολούθησαν την πρόταση της Γερμανίδας καγκελαρίου Ανγκελα Μέρκελ στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο τον Μάρτιο του 2007 και εξέτασαν την επιβολή κυρώσεων στην κυβέρνηση του Χαρτούμ; Οχι. Μήπως αυτή τη φορά έκαναν κάτι διαφορετικό από τις προηγούμενες 19; Δυστυχώς όχι.

Αντιθέτως, πετώντας το μπαλάκι μακριά, εγκατέλειψαν το γήπεδο δηλώνοντας: «Το συμβούλιο των υπουργών Εξωτερικών διατυπώνει εκ νέου την υποστήριξή του στην επείγουσα θεώρηση της κατάστασης από το Συμβούλιο Ασφαλείας για την προώθηση επιπλέον μέτρων». Με άλλα λόγια, είπαν: «Αφήστε το Συμβούλιο Ασφαλείας να χειριστεί το θέμα».

Προφανώς, θα ήταν ιδανική η αποτελεσματική δράση του Συμβουλίου Ασφαλείας, αλλά η πρόοδος είναι βασανιστικά αργή και δεν υπάρχει κανένας λόγος η δράση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να μην μπορεί να λειτουργεί συμπληρωματικά στις προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας ζήτησε την αποστολή ειρηνευτικής δύναμης του ΟΗΕ με 20.300 μέλη τον Αύγουστο του 2006, αλλά, με βάση το πακέτο τού ψηφίσματος, η «συναίνεση» του Χαρτούμ ήταν προαπαιτούμενη. Αυτή η έγκριση δεν ήρθε ποτέ. Η σουδανική ηγεσία και τα Ηνωμένα Εθνη συμφώνησαν τον Νοέμβριο για μια υβριδική δύναμη που θα συμπεριελάμβανε στρατεύματα και του ΟΗΕ και της Αφρικανικής Ενωσης, η οποία θα αναπτυσσόταν σε τρεις φάσεις. Αλλά από τότε το Χαρτούμ καθυστερεί την ανάπτυξη με αμέτρητους διπλωματικούς ελιγμούς και απερίφραστα πισωγυρίσματα. Εννέα μήνες μετά το ψήφισμα του ΟΗΕ και έξι μήνες μετά τη συμφωνία για την υβριδική δύναμη, απέχουμε ακόμη μήνες από μια σημαντική υποστήριξη του ΟΗΕ προς την Αφρικανική Ενωση στο Νταρφούρ, που οφείλεται εν πολλοίς στην κωλυσιεργία της κυβέρνησης και σε μια διχασμένη διεθνή προσέγγιση.

Η Ευρωπαϊκή Ενωση και τα κράτη-μέλη της έχουν να παίξουν έναν ρόλο-κλειδί για να εντείνουν την άσκηση πίεσης στο Χαρτούμ, ώστε να σταματήσει να βάζει «τρικλοποδιές», υποχρεώνοντας τους ηγέτες του να πληρώσουν το τίμημα για τη συνεχιζόμενη αδιαλλαξία τους. Η αμερικανική κυβέρνηση κινείται όλο και περισσότερο προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά δεν μπορεί να πετύχει μόνη της. Υπάρχουν χρήσιμα βήματα που πρέπει να κάνει η Ε.Ε. προκειμένου να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα των προσπαθειών του ΟΗΕ.

Πρώτα απ' όλα, οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε. πρέπει να ανταποκριθούν στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και να επιβάλουν στοχευμένες κυρώσεις εναντίον της σουδανικής κυβέρνησης και των συνεργατών της, στους οποίους αποδόθηκαν ευθύνες από την Επιτροπή Ερευνας των Ηνωμένων Εθνών και από το πάνελ των ειδικών, για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο Νταρφούρ.

Πρώτον, πρέπει να «παγώσουν» τα κεφάλαιά τους στην Ευρώπη και να επιβληθεί στους ίδιους ταξιδιωτικό εμπάργκο για όλη την Ε.Ε. όπως συμβαίνει με τους υπεύθυνους για μαζικές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε άλλες χώρες- π.χ. στη Μιανμάρ και στο Ουζμπεκιστάν, για να μη μιλήσουμε για τη Ζιμπάμπουε, όπου οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε. επέκτειναν τη λίστα τού ταξιδιωτικού εμπάργκο μόλις τον περασμένο μήνα.

Δεύτερον, η Ε.Ε. πρέπει να στοχεύσει στα έσοδα του σουδανικού καθεστώτος και στην εισροή ξένων επενδύσεων. Το σημαντικότερο, η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της πρέπει να εφαρμόσουν νομοθεσία η οποία θα απαγορεύει σε εταιρείες που εδρεύουν στο έδαφός τους να έχουν άμεση ανάμιξη στον πετρελαϊκό τομέα του Σουδάν και στις συναφείς βιομηχανίες, με πρόβλεψη για εναλλακτική υποστήριξη της αυτόνομης κυβέρνησης του νότιου Σουδάν.

Τρίτον, η Ε.Ε. πρέπει να ξεκινήσει τη δική της έρευνα για τα off-shore παρακλάδια των σουδανικών επιχειρήσεων και τα κεφάλαια που συνδέονται με το κυβερνών Εθνικό Κόμμα του Κογκρέσου, στο Χαρτούμ. Αυτό θα άνοιγε τον δρόμο για κυρώσεις εναντίον των εμπορικών οργανισμών του καθεστώτος που σχηματίζουν την κύρια γραμμή χρηματοδότησης προς τις πληρεξούσιες πολιτοφυλακές της κυβέρνησης, οι οποίες διαπράττουν φρικαλεότητες στο Νταρφούρ.

Καμία από αυτές τις κινήσεις δεν θα υπονόμευε την ώθηση για δραστηριοποίηση σε επίπεδο ΟΗΕ, ούτε θα εμπόδιζαν αυτές οι κυρώσεις τις προσπάθειες του ΟΗΕ για να προωθηθεί η πολιτική ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ σουδανικής κυβέρνησης και αντάρτικων ομάδων και να δοθεί άλλη μία ευκαιρία στον πολιτικό διάλογο.

Αντιθέτως, αυτή η «διττή» προσέγγιση θα μπορούσε να δώσει ώθηση σε μια διαδικασία προόδου: θα ασκήσει μεγαλύτερη πίεση στο Χαρτούμ, ώστε αυτό να εμπλακεί σοβαρά σε ειρηνευτικές συνομιλίες, και θα στείλει ξεκάθαρο μήνυμα της διεθνούς κοινότητας ότι τα συνεχιζόμενα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο Νταρφούρ δεν θα γίνουν ανεκτά. Η λήψη στοχευμένων μέτρων για την τιμωρία τού Χαρτούμ θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να πάψει η κυβέρνηση να επιδιώκει τη στρατιωτική νίκη και θα καταστήσει την ειρήνη την καλύτερη διαθέσιμη επιλογή για τα εμπλεκόμενα μέρη.

Παρά τους λεονταρισμούς τού Χαρτούμ, ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι οι διεθνείς πιέσεις που του ασκούνται αποδίδουν, και η χώρα συμμετέχει στην εξεύρεση πολιτικών λύσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2005 υπέγραψε την Περιεκτική Συμφωνία Ειρήνης, με την οποία τερματίστηκε ο 20ετής πόλεμος με τον νότο, όταν οι αξιώσεις της διεθνούς κοινότητας υποστηρίχθηκαν από ισχυρές απειλές για επιβολή κυρώσεων, που περιελάμβαναν ταξιδιωτικούς περιορισμούς για τους Σουδανούς αξιωματούχους και κυρώσεις εναντίον των Σουδανικών Αερογραμμών.

Το γεγονός ότι η Ε.Ε. εξακολουθεί να αποποιείται τις ευθύνες της, το μόνο που καταφέρνει είναι να αποθρασύνει το Χαρτούμ. Η Ε.Ε. έχει μια ευκαιρία να πάρει αυτό το μάθημα και να εφαρμόσει επί του σουδανικού καθεστώτος τη μορφή εκείνη της πίεσης που θα βοηθήσει τον ΟΗΕ να βάλει τέλος στη φρίκη.