Report / Middle East & North Africa 7 minutes

Kurdên Sûrya: Pevçûnek di Nav Pevçûnekê da

  • Share
  • پاشەکەوتکردن
  • چاپکردن
  • Download PDF Full Report

Kurteya rêvebir

Hember berfirehbûna pevçûna di nav Sûrîyê da bajarê kû piranîya xelkên wê Kurdin, di asayî yê da ma ne. Ji ber kû ev bajara ne gelek ber çav nînin, dûr ji êrişên dewletê ma ne. Bi derbas bûna demê, bo kû hêzên ewlehîyê Esed bikaribin di cihekê da kom bibin ji bajarên Kurda paşve kêşan. Komê Kurd hatin û şûna wan girt: kû bajarê xwe rizgar bikin û heremê xwe biparêzin û xizmetê pêdivî pêşkêşî xelkê xwe bikin û bo Sûrîya paş Esed rewşa civakê amade û bihêz bikin. Desthelatê mezintir ji dikarin bi dest bînin lê ne bi sanahî. Ji ber dijminîya navxwe, dijminî gel Ereba (hember pevçûnê wê dawîyê) û dijberîyê heremî li ser mijarek bi navê pirsgirêka kûrdistanê armançên Kurda niha ji bê çareser maye. Ji bo Kurdê Sûrî , ku bi sala hember zûlmê hatine û mafê wan yê serekî hatîye bin pê kirin, balkêş kû dijberîyê navxwe bi dawî bînin, daxwazê xwe zelal bikin – eger bi lihev kirinê sext jî bibe – û gel her sazîyê bihêzê di pêşeroja Sûrîyê lihev bike heta kû bikaribin mafê xwe zelal bikin û bidin misoger kirin. Û niha dema wê ye kû hevkûfê ne- Kurdên wan stratejîyek pêşkêş biken û giş Sûrîyan misoger bikin ku di dewleta nû da, mafê netewa, dad û lêpirsîn bi berfirehî bê qebûl kirin. 

Kurdên Sûriyeyê, komekin ku ji hêla neteweyî û zimanî gelk xelkê dî yên ev welatî ferq dikin, di erdê nêzî sînorê tirkîyê û Eraqê da dijîn, lê di gelek bajarê dî yên welat wek Şam û Helebê jî gelek kûrd dijîn, bi rastî eger em bixwazin bipeyivîn, dibî em bêjin ku bajarê wan di heremeke tenl da nînin, çi li hêla sîyasî – ewan wek wekhev xwe yê Eraqê di rejîma Bes da Serbixweyî bi dest neanî bûn – û çi ji hêla coqrafyayî jî, ji ber ku di heremê bakûrê rojhilatê ji ku xelkê wê bi gelenperî kurdin, netewê di wek Erebê Sûnî, Aşûrî, Ermenî, Tirkemen û Êzidî ji di hinek taxa da dimînin. Ji ber wê em nikarin ser heremek yekgirtî bipeyivîn. Zêdetir ji wê ev berevajîyê birayê xwe di Tirkîyê, Iranê û Eraqê ji qazanca jîyan di çîya da bêpişkin heta bikarin bi asayî dijberî dewleta navendî sazîyê çekdar saz bikin.

Rejîm behayek baş ji Kurdê Sûriyeyê re nadet û bi pejirandina hinek xebatê sîyasî û çekdarî (dema ku dij bi tirka dihatin bikar anîn) û xebatê tawanbar (zêdetir qaçax) ewan piştîvanîya hinek ji wan bi dest anî bûn, lê ewanê dî bi giştî di bin ferq û cudahîyê û zilma bi pergal bûn. Yek ji mînaka ev naberaberyê bê welat bûna û jîyan di valahîyê da û binpê bûna mafê bineyîyê nêzî 300,000 hizar kes ji kurda bo kû dibe ji sedî 15 ji du milyon Kurdên Sûriyeyê. Lê hinek caran serhildan çê dibin lê tên qir kirin li ber vê Kurdên Sûriyeyê bi giştî hêminin.

Ev rewşe diguhere. Her wek me di sala 1991 û disan di sala 2003 di Eraqê da dît, alozîyê tundê yê niha derfetek daye dest Kurda ji bo çak kirina – û yan herî kêm destpê kirina çak kirinê – tiştekê ku bi bawerîya Kurdan şaşîyek dîrokî bo, anku biryara dewletê Firansî û Inglîzî li ser pişk vekirina Rojhilata Navîn bi rewşek ku ev kirine gelê herî mezin yê bê dewlet. Wisa diyar dike ku ev li ser vê armancê micidin. Tevî ku hebûna nêrînê cûda li ser çavanîya bûne ev yekê, bûye sebeb ku hêdî hêdî pey vê armancê biçin.

Di sala 2011 da dema ku li sûriyeyî da sehilda çê bo, ciwanê kurd beşdarî serhildanê bûn, lê partîyê kêvneşopê kurda nêrînek cuda hebûn, ev ji vê yekê ditirsîan ku heke beşdarî mixalifan bibin li alîyê dewletê ve bi sebeba tolhildanê bên qir kirin, û serpêhatîyê wan, ji bê alîbûna Ereba di dema serhildana xwe ya sala 2004 an – û qir kirina paş vê – bîra wan dihat û gihiştine ev encamê ku pê tevlî nebûn xwe, berjewendî yê xwe bimeşînin, û li ser vê dilnigeran bûn ku têkoşerê ciwan rola wan rexne biken. Û herwisa rejîm jî bi hivîya pêşgirtin ji saz bûna cepeyek nû û pê misoger kirina dijberîya Kurd û Ereba, rewş zêdetir aloz kir, û xwe ji heremê kurda dûr xist, û li ser vê gelek partîyê Kurda biryar girtin ku zêdetir beşdarî pevcûna nebin, anku ne gel dewletê bi şar bên û ne piştevanîya biden vê, û hember dijbera ji pêvajoyek bi gûman û tirsê meşandin ji ber ku ev bi giştî Erebê netewperest û Islamî nas dikirin.

Di dema niha (û bi yeqîn di encama pevçûnê domdar) partîya herî bibandor PYD (Partiya Yekîtiya Demokrat) e, û her ev partîye kêmtirn daxwaza şer li gel rejîmê heye û bûye sebeba gûmana lihev kirina Kurda gel rejîmê. Partîyek ku bi xurtî hatîye birêxistin û perwerde kirin û çeke kirin, çiqa Kurdê sûriyeyî ya Partîya Karkerên Kurdistanê (PKK) ye ku xwe partîya şorreş ya herî balkeş di Tirkîyê daye. Demek kêm paş destpê kirina serhildana Sûriyeyê. PYD ku gel PKK ê di çîyayê bakura Eraqê da dima, vegerrrîya Sûriyeyê, û komek çekdar gel xwe anî nav welat. Ev partîye di sala 2012 ê paş derketina hêzên ewlehîyê rejîmê ji heremê kurda, derfet bikar anî û xwe ji alîyê siyasî û ewlehî xurt kir, û herî kêm di pênc bajara, mirovên dewletê ji navendê fermî xiste der û ala xwe bi şûna ala Sûrî danan. Û pê ev kiryare, ev partîye wek berpirsê sazîyê dewletê di bajarê Kurdan da, xwe da nas kirin.

Dijberê giring yê PYD çend komê cuda ji partîyê biçûk yê Kurdin ku gelek ji wan pêwendîyê nêz gel komê Eraqî hene. Di cotmeha 2011 da, bin sîya Mesûd Barzanî, serokê Hikometa Herema Kurdistan (KRG) di Eraqê û Serokê Partîya Demokrata Kurdistanê (KDP) di Encumana Niştîmanî ya Kurd (KNC) da kom bûn. Ev Encumene dijberê bibandor yê PYD ê ye, lê hebûna dijberîyê navxweyî û nebûna hêzek xebatkar di nav Sûriyeyê da, bandor vê wek hêzekê kêm kirîye. Wisa pecçûnê Sûriyeyî bi saz kirina valahîyek ewlehî û sîyasî di heremê Kurdan da, bûye sebeba zêde bûna dijberîyê ev du partîyê serekî.

Komê Kurd ne tenê li gel hev dijberîyê diken lê di heman demê da gel dijberê –ne-Kurd ji dijberin. Ev komene giş dixebitin bo bi dest anîna berjewendî yê xwe, dû şûnpê û zêde kirina heremê bindestê xwe dikin. Ji ber bi bandor bûna neteweperestîya Erebî û Islamxwazî di nava dijberê ne-Kurd da û herwisa pêwendîyê bercavê wan di gel dewleta Tirkîyê û piştivanên kevneşopê wan di nava welatê Kendavê, gelek Kurd, bi taybet lê ne tenê alîgirê PYD, ji wan biyanî ne. Hevdem gel zêde bûna pevçûna û metirsîya zivirana wan bo şerê giştî yê navxweyî, pevçûnê olî û netewî di rojevê dane, berî niha welat bûye şahidê pevçûnê navbera şervanê PYD ê û komê çekdarê dijber (ku gelek caran bi şaşî û nehêjayî Artêşa Azad a Sûriyê, FSA tê bang kirin). Heta ev demê pevçûn tenê li ser desthilatdarîyê bûye lê gengazê di pêşerojê da bibe pevçûnê mezintir ser rewşa pêşerojê ya Kurdan.

Di davîyê da pevçûnê Sûriyê, bûye sedema bi şidet bûna şerê na berçav li ser dil û rihê tevgera netewî ya Kurda di herçar welatê (Sûriye, Eraq, Iran û Tirkîyê) da ku ev tevgere di nava wan da bilav bûye. Piştîvanê heremî yê PYD û KNC anku PKK û KDPa Barzanî, du modelê serekî ji netewperestîya Kurdî û herwiha du mînakê dijber bû rûbirû bûn gel dewleta Tirka destnîşan diken, ji ber ku sînorê dewleta Tirk di nav pişkek mezin ji erdê ku Kurd welatê xwe yê dirokî dizanin da derbas dibe. PKK pê bikar anîna şerê çekdar hember Tirkîyê, xebitîye ku Enqerê neçar bike ku mafê çandî û sîyasîyê Kurdan zêdetir bike, di berevajî yê da, KDP, pê bikar anîna bandora xwe di Hikometa Herema Kurdistanê, di ev salê dawîyê da xebatê mezin kirine ku pê çê kirina pêwendîyê abûrî û sîyasî dewleta Tirka han bide bo kiryarek biqazanctir û hevdem kêm kêrina girêdayî bûna xwe gel dewleta Bexdayê. 

Tirka xwe jî di nava vê komê da cî digre. Girêdana PYD ê li gel PKK ê ne zelale, lê bi bawerîya Tirka bersiva ev pirsê di mêj da hatîye dayîn, di bawera Tirka da, tevgera Kurdê Sûriyeyê çiqek biçûk yan rûnivîsek biçûk ji PKK ê ye û xebatê wan ji bo bidest anîna desthilat di Sûriyeyê da metirsîya geş kirina hestê cudaxwazî di Tirkîyê da heye. Çeperê PYD yê bihêz di nêzî sinorê Tirkîyê ku gengaze di pevçûnê gel Tirkîyê ji alîyê PKK ê va bên bi kar anîn, ji alîyê Enqerê ve nayê pejirandin.

Hevdem gel kêm kirina dijberîyê navxweyî, misoger kirin Enqerê û berçav kirina hêza xwe, Barzanî dixebite ku bibe navbeynkerê lihev kirina navbera PYD ê û KNC ê. Herdu partî ji vê kiryarê mifa werdigrin: ji ber ku KNC yê hevalê navnetewî û meşrûtî heye, lê bi şidet dijberî navwxeyî hene û ser erê bê desthilate, berevajî yê vê, PYD ê piştivanîyê bihêz yê xwemalî hene û lê meşrûtîya navnetewî wek wê tuneye. Lê berhema navbeynkerîya Barzanî ku Desteya Kurdî ya Bilind (SKC) tê bang kirin, di rewşa herî baş da tenê ji bo berjewendîya ye, herdu alî ji yek re piştrast nînin, û herdu alîya gel pêwendîyê aloz gel mixalifê Sûriyeyî hene, di navbera wan da ser heremê balkêş pevçûn ketîye holê; û herdu çavrê ne ku rewşa welat bê zelal kirin. 

Herwisa, tevî ku di dema niha da, Tirkîye naxwaze yekser êriş li ser PYD ê bike – ji ber metirsîya ketina nava agir û herwisa nebûna hecetên şer gel PKK ê – û li gel vê hindê ku rolêk balkêş daye Barzanî ji ber ku ber ji PYD ê bigre. Lê gengaze ku ev rewşe nedûme. Pê derbas bûn demê, bi gengazîyek zêde dibe ku berjewendîyê Hewlêr û Enqerê li yek veqetin. Ji ber ku Hewlêr dixwaze herema desthilatdarîya kurda di sinore Eraq û Sûriyeyê da xurttir bike, lê Tirkîyê bi yeqin ji bandor vê yekê ser Kurdê welatê xwe, û bi taybet bandor vê li ser rewşa Pkk ê ya giştî ditirsît.

Kurdê Sûriyeyî dibe heri zêde bixebitin ku nakevine nava pevçûnê zêdetir yê heremî û herwisa ji bo serbixweyî ya zêdetir nexebitin. Pêşeroja wan niha di Sûriyeyê da tê bê zelal kirin, û dibe ev li ser rola xwe di pergala pêşerojê da gel hêzê Sûriyeyîya biaxivin û li rêzgirtina mafê xwe yê serekî di pêşerojê da misoger bibin.

Hewlêr/Şam/Birûksel, 22 yê kanûna duyem a 2013 a

Executive Summary

As Syria’s conflict has expanded, the population in majority-Kurd areas has remained relatively insulated. Keeping a lower profile, it has been spared the brunt of regime attacks; over time, security forces withdrew to concentrate elsewhere. Kurdish groups stepped in to replace them: to stake out zones of influence, protect their respective areas, provide essential services and ensure an improved status for the community in a post-Assad Syria. Big gains could be reaped, yet cannot be taken for granted. Kurdish aspirations remain at the mercy of internal feuds, hostility with Arabs (evidenced by recent clashes) and regional rivalries over the Kurdish question. For Syria’s Kurds, long-suppressed and denied basic rights, prudence dictates overcoming internal divisions, clarifying their demands and – even at the cost of hard compromises – agreement with any successor Syrian power structure to define and enshrine their rights. And it is time for their non-Kurdish counterparts to devise a credible strategy to reassure all Syrians that the new-order vision of the state, minority rights, justice and accountability is both tolerant and inclusive.

Ethnically and linguistically a distinct group, Syria’s Kurds inhabit lands close to the Turkish and Iraqi borders, though several cities in other parts of the country, in particular Damascus and Aleppo, also have large Kurdish constituencies. Strictly speaking, theirs is not a region, whether politically – unlike their Iraqi counterparts, they have not gained autonomy under the Baathist regime – or geographically: even majority-Kurdish areas in the north east are interspersed with mixed areas also comprising Sunni Arabs, Assyrians, Armenians, Turkomans and Yazidis. As things stand, one cannot speak of a contiguous territory. Moreover, and unlike their brethren in Turkey, Iraq and Iran, they do not have the benefit of mountains in which to safely organise an armed insurgency against central rule. 

Partly co-opted by the regime, which developed its own Kurdish clients by tolerating some political and paramilitary activism (as long as it was directed against Turkey) and criminal activity (mostly smuggling), Syria’s Kurds also have seethed under systemic discrimination and repression. Among the more egregious forms of inequity, some 300,000 of them – roughly 15 per cent of the estimated two million total – remain stateless, living in a legal vacuum and deprived of fundamental rights. Although revolts occasionally erupted, these quickly were crushed. The result has been a largely quiescent population.

This is changing. As occurred in Iraq in 1991 and again in 2003, the current acute crisis presents Kurds with an opportunity to rectify – or at least start rectifying – what they consider an historic wrong: the decision by the French and British Mandatory powers to divide the Near East in a way that left them as the largest non-state nation in the region. They appear determined to seize it, though hobbled by competing visions about how best to do so.

If, when Syrians rose up in 2011, many young Kurds joined in, echoing calls for the downfall of the regime, traditional Kurdish political parties took a somewhat different view. They feared fierce reprisal against their people if they decisively joined the opposition; nursed resentment at Arab indifference during their own protests – and subsequent regime crackdown – in 2004; saw more to gain by remaining on the sidelines; and worried that newly empowered activists would challenge their role. Meanwhile, hoping to avoid a new battlefront and banking on Arab-Kurdish divisions to further muddy the picture, the regime for the most part left Kurds alone. As a result, most Kurdish parties opted to remain in the shadows of Syria’s broader conflict, neither fighting nor supporting the regime, while assuming a sceptical approach toward the (non-Kurdish) opposition, viewed as overly Arab nationalist and Islamist. 

What is currently (and largely as a result of the ongoing conflict) the most influential of these parties, the Partiya Yekîtiya Demokrat (Democratic Union Party, PYD), also has been the most reluctant to confront the regime, prompting charges of collusion. Well-organised, trained and armed, it is a Syrian Kurdish offshoot of the PKK (the Kurdistan Workers’ Party), the main Kurdish rebel group in Turkey. Shortly after the uprising broke out, the PYD, which had been encamped with the PKK in northern Iraq’s mountains, returned to Syria, bringing along a contingent of fighters. In July 2012, it took advantage of the regime security forces’ partial withdrawal from Kurdish areas to firmly establish its political and security presence, ousting government officials from municipal buildings in at least five of its strongholds and replacing Syrian flags with its own. In so doing, it openly asserted itself as the authority in charge of state institutions in most predominantly Kurdish towns.

The PYD’s main competitors are a motley group of small Kurdish parties, several of which have close ties with Iraqi Kurdish groups. Under the patronage of Masoud Barzani, president of the Kurdistan Regional Government (KRG) in Iraq and head of the Kurdistan Democratic Party (KDP), over a dozen of these parties coalesced in the Kurdistan National Council (KNC) in October 2011. This alliance has been the only effective Kurdish political rival to the PYD, even as internal divisions and the absence of a fighting force inside Syria have reduced its potential as an effective counterweight. Still, by creating a security and political vacuum in Kurdish areas, Syria’s conflict has prompted intensifying competition between these two main trends.

Kurdish factions compete not only with each other but also with non-Kurdish opposition groups, all of which vie for space as they struggle to accrue resources and expand their areas of influence. Many Kurds, especially but not only PYD supporters, are alienated by the predominantly Arab nationalist and Islamist narratives put forth by the non-Kurdish opposition, as well as by its perceived dependence on Turkey and Gulf-based conservative sponsors. As the conflict endures and threatens to turn into an all-out civil war, sectarian as well as ethnic tensions are building up; already, the country has witnessed clashes between PYD fighters and opposition armed groups (often referred to under the loose and rather deceptive denomination of the Free Syrian Army, FSA). So far these essentially have been turf battles, but they could escalate into a broader conflict over the Kurds’ future status.

Finally, the Syrian conflict has exacerbated the undeclared fight for the heart and soul of the Kurdish national movement in the four countries (Syria, Iraq, Turkey and Iran) across which it is divided. The PYD’s and KNC’s respective regional patrons, the PKK and Barzani’s KDP, represent the two predominant models of Kurdish nationalism today as well as two competing paradigms for dealing with Turkey, whose territory encompasses much of what Kurds see as their historic homeland. The PKK has used an episodic armed struggle to try to force Ankara to extend greater cultural and political rights to Kurds in Turkey; in contrast, the KDP, using its dominance of the Kurdistan Regional Government, has laboured hard in recent years to develop economic interdependence and political ties to coax Turkey into a more constructive posture and simultaneously reduce the KRG’s dependence on Baghdad.

Turkey itself must be added to the mix. How much autonomy the PYD enjoys vis-à-vis the PKK is a matter of some controversy, though for Ankara the question has long been settled. In its view, the Syrian Kurdish movement is little more than a branch or carbon copy of the PKK, whose attempts to establish a foothold in Syria risk fuelling separatist sentiment in Turkey. A PYD stronghold at its doorstep, potentially exploited by the PKK as a springboard in its fight in Turkey, is something Ankara will not tolerate. 

Seeking simultaneously to contain internal rivalries, reassure Ankara and assert his own dominance, Barzani has tried to broker an agreement between the PYD and KNC. Both have something to gain: whereas the KNC enjoys international partners and legitimacy, it increasingly is divided internally and lacks a genuine presence on the ground; conversely, the PYD’s strong domestic support is not matched by its international standing. But this Barzani-brokered marriage, the Supreme Kurdish Committee (SKC), at best is one of convenience. Neither side trusts the other; the two maintain (strained) relations with conflicting Syrian opposition groups; skirmishes have occurred between them in sensitive areas; and both are biding their time until the situation in the country clarifies. 

Likewise, although for the time being Turkey has opted not to intervene directly against the PYD – for fear of being sucked into a quagmire and for lack of a clear casus belli involving the PKK – and although it has given Barzani a leading role in containing the PYD, this approach may not last. Over time, Erbil’s and Ankara’s interests are likely to diverge. Whereas the former aims to consolidate a broad, Kurdish-dominated area straddling the Iraqi-Syrian border, the latter almost certainly fears the implications of such an outcome on its own Kurdish population, and in particular its impact on the PKK’s overall posture.

Syria’s Kurds should do their best to avoid both over-entanglement in this broader regional battle and overreach in their quest for greater autonomy. Their fate at present rests in Syria, and thus it is with Syrians that they must negotiate their role in the coming order and ensure, at long last, respect for their basic rights.

Erbil/Damascus/Brussels, 22 January 2013

 

Subscribe to Crisis Group’s Email Updates

Receive the best source of conflict analysis right in your inbox.