Report / Europe & Central Asia 3 minutes

Kosova: Zgjedhje Historike

Në 17 nëntor 2001, populli i Kosovës filloi një faqe të re në historinë e tij duke votuar për zgjedhjet shumëpartiake për institucionet e reja vetëqeverisëse.

  • Share
  • Ruaj
  • Print
  • Download PDF Full Report

PËRMBLEDHJA EKZEKUTIVE

Në 17 nëntor 2001, populli i Kosovës filloi një faqe të re në historinë e tij duke votuar për zgjedhjet shumëpartiake për institucionet e reja vetëqeverisëse.Mendimi i përgjithshëm për procesin zgjedhor ka qënë se ato shënuan një përparim të dukshëm krahasuar me zgjedhjet e tetorit 2000 për pushtetin vendor. Niveli i dhunës ka qënë më i ulët ndonëse numri i votuesve ka qënë më i lartë.

Po ashtu, si vitin e kaluar, shqiptarët votuan kryesisht për tri parti. Në ndryshim nga viti i kaluar, serbët morën pjesë në votime. Nëse këta të fundit do të kishin votuar në mënyrë masive, do të mund të kishin fituar 25 vende në Kuvendin e përbërë prej 125 vendesh. Përkundrazi, udhëzimet çorientuese të udhëheqësve të tyre – disa prej të cilëve propagandues të braktisjes së votimit – e ulën numrin e votuesve serbë.

Ndërtimi i institucioneve të reja vetëqeverisëse të Kosovës, të dala nga zgjedhjet parlamentare të 17 nëntorit 2001, do të përbëjë një moment kthese në zhvillimin e kësaj province pas konfliktit. Pushteti i institucioneve të reja do të jetë i kufizuar, dhe pavarësisht nga transferimi i përgjegjësive për zgjidhjen e çështjeve të përditëshme, pushteti vendimmarrës i Përfaqësuesit Special të Sekretarit të Përgjithshëm (PSSP) do të mbetet i pandryshuar.

Megjithatë, rëndësia politike e zgjedhjes së Kuvendit, pavarësisht nga kufizimet e pushtetit të tij, qëndron në legjitimitetin e tij për shumicën shqiptare të popullsisë. Ekzistenca e këtij Kuvendi të zgjedhur dhe e një Qeverie të Kosovës do ta ndryshojë në mënyrë vendimtare pamjen politike të provincës dhe marrëdhëniet e administratës së UN-it me udhëheqësit politikë vendorë.

Është tepër i rëndësishëm fakti që PSSP ka autoritet për të vepruar kundër çdo përpjekjeje për tejkalim të kompetencave institucionale, siç përcaktohet në Kornizën Kushtetuese, e cila parashikon pushtetin e organizmave të reja. Për më tepër, këto institucione nuk kanë autoritetin e nevojshëm për të vepruar në drejtim të përcaktimit të statusit final të Kosovës. Kjo është në përputhje me Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurinit të OKB-së (RKSOKB 1244).

Rrjedhimisht, çdo orvatje e partive shqiptare të Kosovës për ta përdorur Kuvendin për arritjen e pavarësisë, do të ishte e padobishme. Megjithatë, pavarësisht nga kufizimet, Kuvendi do të jetë një forum i ri dhe i rëndësishëm përmes të cilit udhëheqësit vendorë me legjitimitetin e një mandati demokratik do të kenë mundësi t’i bëjnë oponencë UNMIK-ut me mënyra të cilat janë ende të paqarta.

Në procesin parazgjedhor, një çështje thelbësore ishte pjesëmarrja ose jo e serbëve. PSSS ndërmori një sërë negociatash dinamike me udhëheqësit e Beogradit, çka dha rezultate vetëm dy javë para votimit. Ndërkohë që një marrëveshje i mundësoi Beogradit pohimin e arritjes të disa prej kërkesave të tyre, por pa shkeljen e parimeve të RKSOKB 1244 apo të Kornizës Kushtetuese nga ana e UNMIK-ut. Udhëheqësit shqiptarë u shqetësuan nga kjo marrëveshje dhe nga përfshirja e Beogradit në këtë proces.

Ndërkohë, një numër i madh serbësh në disa pjesë të Kosovës qëndruan larg nga votimet. Kërcinimi ndaj serbëve me të drejtë vote, çka dëmtoi zgjedhjet në pjesën e kontrolluar nga serbët në veri të lumit Ibër, e bëri të qartë nevojën për ndërhyrjen e UNMIK-ut dhë të KFOR-it për eliminimin e kriminalitetit, që i përkrahur nga Beogradi pengon shtrirjen e autoritetit të UNMIK-ut në atë zonë.

Zyrtarët perëndimorë u kanë kërkuar me ngulm udhëheqësve vendorë kosovarë, ta braktisin për momentin çështjen e pavarësisë dhe të përqëndrohen në funksionimin e institucioneve të reja, duke dhënë kështu prova për aftësitë e tyre për qeverisjen e provincës. Në të vërtetë, marrja e përgjegjësive qeverisëse do të ishte një sfidë për udhëheqësit kosovarë, të cilët kanë më tepër përvojë në kundërshtimin e institucineve sesa në themelimin e tyre.

Por nuk do të ishte reale të shpresohej se udhëheqësit shqiptarë të Kosovës apo votuesit do ta braktisin atë çështje që për ta është thelbësore. Nëse Kuvendi përpiqet ta shtrijë rolin e tij përtej asaj çka është përcaktuar në Kornizën Kushtetuese apo vepron në mënyrë konfrontuese, PSSP mund të marrë masa të rrepta. Megjithatë, zyrtarët e sapo zgjedhur ka pak mundësi t’i pranojnë për një kohë të gjatë kufizimet e administratës ndërkombëtare të pazgjedhur. Inati i shqiptarëve në lidhje me marrëveshjen e UNMIK-ut me Beogradin për të arritur përkrahjen për pjesmarrjen e serbëve, së bashku me padurimin e shkaktuar nga përparimi i ngadaltë drejt pavarësisë, mund të jenë nxitës për marrëdhënie të tendosura mes UNMIK-ut dhe partive shqiptare pas zgjedhjeve .

Prishtinë/Bruksel, 21 nëntor 2001

Executive Summary

On 17 November 2001, people from Kosovo turned a page in their history by voting in multiparty elections for new self-government institutions. The conduct of the election was generally judged to have been a clear improvement on the municipal elections of October 2000.  Levels of violence were much lower, even though more voters took part.

Like last year, Albanians voted mainly for three parties. Unlike last year, Serbs took part in the election. If they had voted massively, they could have won more than 25 seats in the 120-seat Assembly.  Instead, the confusing messages sent by their leaders – some of them campaigning against participation – depressed the Serb vote. 

The establishment of new self-government institutions in Kosovo following the election for a new Assembly on 17 November 2001 will represent a significant landmark in the post-conflict development of the province. The powers of the new institutions will be limited, and, despite the devolution of responsibility for the day-to-day running of affairs in many areas of government, the ultimate powers of the Special Representative of the Secretary General (SRSG) are undiminished. 

Nevertheless, the political significance of an elected Assembly lies in its legitimacy for the majority Albanian population, whatever the formal limitations on its authority.  The establishment of an elected Assembly and a Kosovo government will irrevocably transform the political landscape of the province and the relationship between the UN administration and local political leaders.

Crucially, the SRSG is empowered to strike down any attempt to step outside the institutions' competencies, as laid down in the Constitutional Framework document that defines the powers of the new bodies.  In particular, the institutions have no authority to make any moves towards deciding the issue of Kosovo's final status.  This is in line with UN Security Council Resolution 1244, which established Kosovo's present interim system. 

Thus any attempt by Kosovo Albanian parties to use the Assembly to move towards their goal of independence would appear futile.  Yet, whatever its limitations, the Assembly will provide a new and significant forum from which local leaders, with the legitimacy of a democratic mandate, will be able to challenge UNMIK in ways which are as yet unclear.

In the run-up to the election, a key issue was whether or not Serbs would participate.  The SRSG engaged in a round of frenetic negotiations with Belgrade leaders that eventually bore fruit just a fortnight before the vote.  While an agreement was reached which enabled Belgrade to claim that they had won concessions, but without UNMIK compromising the principles contained in UNSCR 1244 or the Constitutional Framework, Albanian leaders were incensed by the agreement and by the key involvement of Belgrade in the process. 

In the event, Serbs in some parts of Kosovo stayed away in large numbers.  The intimidation of would-be Serb voters that marred the election in the Serb-controlled region north of the Ibar river underlined the need for UNMIK, with the support of KFOR, to deal with the organised thuggery that, supported by Belgrade, keeps the UN administration from extending its writ to that area.

Western officials have urged Kosovo’s political leaders to put aside for now the issue of independence and concentrate on making the new institutions work, and thus prove themselves capable of governing the province.  Indeed, taking on the responsibilities of government will be a challenge for Kosovo leaders whose experience has lain in opposing the established authorities rather than constituting them. 

But it is unrealistic to expect Kosovo Albanian leaders or voters to shelve the one overriding issue that really matters to them.  If the Assembly attempts to expand its role beyond that which is envisaged in the Constitutional Framework, or adopts a confrontational approach, the SRSG can be expected to keep it on a short leash.  In any event, the newly elected officials will be unlikely to accept for long the straightjacket imposed by the unelected international administration. Albanian anger over UNMIK’s agreement with Belgrade to obtain support for Serb participation, added to impatience with the slow progress towards independence, may be a precursor to more strained relations between UNMIK and the Albanian parties after the election.

Pristina/Brussels, 21 November 2001

Subscribe to Crisis Group’s Email Updates

Receive the best source of conflict analysis right in your inbox.