Report / Europe & Central Asia 3 minutes

Kosova: pa alternativa të mira për Planin e Ahtisaarit

  • Share
  • Ruaj
  • Print
  • Download PDF Full Report

Përmbledhje Ekzekutive

Debati mbi statusin e ardhshëm të Kosovës ka arritur një pikë kritike. Këshilli i Sigurimit i Organizatës së Kombeve të Bashkuara (KS i OKB-së) ka filluar të shqyrtojë elementet e një draft-rezolute për përcaktimin e të ardhmes së entitetit, mbi të cilën do të mund të votohej në javët që pasojnë. Mënyra më e mirë për sigurimin e paqes dhe stabilitetit rajonal, si dhe përfundimit të një pritjeje tetë-vjeçare në Kosovë, me një administratë të lodhur dhe të përkohshme te OKB-së dhe me një ekonomi të pa zhvilluar e me rritje të ngadalshme, është një rezolutë që bazohet qartësisht në planin e të Dërguarit Special të OKB-së, Martti Ahstisaari. Kjo do të zëvendësonte Rezolutën e KS të OKB-së 1244, do të definonte rregullimin e brendshëm dhe mekanizmat për mbrojtjen e pakicave në Kosovë, do të mandatonte prezencën e re ndërkombëtare dhe do të lejonte pavarësi të mbikëqyrur.

Ahtisaari i prezantoi planin e tij në mes të marsit 2007 – në formën e një “Raporti” të shkurtër dhe të një “Propozimi Gjithëpërfshirës” të gjatë – Sekretarit të Përgjithshëm, i cili me përkrahjen e tij të plotë, më 26 mars, e dërgoi këtë në Këshillin e Sigurimit. Kjo erdhi pas katërmbëdhjetë muaj negociatash - proces ky që ishte autorizuar nga Këshilli me Rezolutën 1244, që mandatonte “një proces politik të dizajnuar për zgjidhjern e statusit të ardhshëm të Kosovës” – gjë që dështoi të arrinte kompromis ndërmjet Serbisë dhe shqiptarëve të Kosovës.

Plani i Ahtisaarit është një kompromis që u ofron shqipëtarëve të Kosovës perspektivën e pavarësisë, serbëve të Kosovës të drejta të gjera, siguri dhe marrëdhënie të privilegjuara me Serbinë, dhe Serbisë shansin që të lë anash të kaluarën një herë e përgjithmonë dhe të kuptojë të ardhmen e saj evropiane. Është receta më e mirë për krijimin e një shoqërie multi-etnike, demokratike dhe të decentralizuar, dhe përputhet brendapërbrenda projektit multi-etnik të Bashkimit Evropian për Ballkanin Perëndimor, gjë që në fund ofron mundësinë e anëtarësimit. BE-ja është që tani donatori më i madh në Kosovë, dhe planifikon të përvetësojë pjesën më të madhe të përgjegjësisë në misionin civil në Kosovën e pas statusit. Përfundimisht Kosova është dhe do të mbetet, deri në zgjidhjen e saj, problem evropian.

Alternativa është e zymtë. Detyrimi i shqiptarëve të Kosovës që të kthehen mbrapa në marrëdhënie kushtetuese me Serbinë do të shkaktonte dhunë. Beogradi ka ofruar pak përveç propozimeve që Kosova të mbetet pjesë integrale e shtetit serb. Gjatë tetë viteve të fundit ajo nuk ka ndërmarrë asgjë për të integruar shqiptarët e Kosovës apo për t’u ofruar aranzhime të kuptimta dhe konkrete për autonomi. Në vend të kësaj është orvatur që të kosnolidoj bazat për një ndarje etnike të Kosovës përgjatë lumit Ibër, i cili kalon anëpërtej qytetit verior të Mitrovicës. Ajo e ka bërë këtë duke u munduar që të vonojë miratimin e rezolutës së Këshillit të Sigurimit, në pritje që kjo vonesë do të nxiste reagiom të shqiptarëve të Kosovës, përfshirë këtu edhe dhunën, dhe në këtë mënyrë të krijoheshin kushtet për një ndarje të tillë. Ndarja, megjithatë, jo vetëm se do të shkatërronte mundësinë për multi-etnicitet në Kosovë por do të destabilizonte edhe shtetet fqinje.

Implementimi i Propozimit Gjithëpërfshirës për Marrëveshjen për Statusin e Kosovës i Ahtisaarit do të paraqesë sfida mjaft të mëdha. Çelësi drejt një tranzicioni paqësor qëndron në masat e gjera të decentralizimit, të cilat ofrojnë mënyrë për sigurimin e interesave për pakicat e saj serbe në shtetin e ri të Kosovës, sidomos për shumicën e serbëve të Kosovës që jetojnë nëpër enklava në jug të Ibrit. Propozimi i Ahtisaarit është zgjuarësisht i dykuptimshëm sa i përket pushtetit dhe kohëzgjatjes së misionit të BE-së, e cila do të mbikëqyrë këtë marrëveshje, duke u siguruar kështu që komuniteti ndërkombëtar të ruajë të drejtën për fjalën përfundimtare në Kosovë gjatë viteve të shtetformimit të saj.

Ekziston përkrahje e fuqishme nga vendet e mëdha perëndimore për miratimin e një rezolute të bazuar plotësisht në planin e Ahtisaarit. Por gjithashtu është e rëndësishme që të shterrohen të gjitha shanset e mundshme për arritjen e unitetit më të madh të mundshëm brenda Këshillit të Sigurimit, e çka është edhe më me rëndësi, që të shmanget vetoja ruse.

Rusia ka kundërshtuar një orar kohor të shpejtë, ka kritikuar fuqishëm planin e Ahtisaarit, ka shfaqur brengat e saj për precedentin ndërkombëtar që Kosova do të mund të krijonte dhe ka dhënë shenja se mbase mund të vendosë veton mbi një draft që nuk merr parasysh pozicionin e saj. Megjithatë, një zgjidhje kompromisi mund të jetë e mundshme dhe duhet të bëhen përpjekje të tilla, mbase me përfshirjen e disa elementeve shtesë të kushtëzimit në periudhën dy-vjeçare para shqyrtimit të mandatit të mbikëqyrësve ndërkombëtar, si dhe me riafirmimin e nevojës për progres më të madh në standardet mbi të drejtat e pakicave. Një rezolutë që arrin këtë dhe që fuziqon Propozimin Gjithëpërfshirës të Ahtisaarit, por që nuk përkrahë në mënyrë eksplicite pavarësinë e Kosovës, do të mund të arrinte përkrahjen e nevojshme.

Prishtinë/Beograd/Nju Jork/Bruksel, 14 maj 2007

Executive Summary

The debate on Kosovo’s future status has reached a crucial point. The United Nations Security Council (UNSC) has begun to consider elements of a draft resolution to determine the entity’s future, which could be put to a vote in the coming weeks. The best way of ensuring regional peace and stability and lifting Kosovo out of an eight-year-long limbo, with a tired, temporary UN administration and an undeveloped, low-growth economy, is a resolution based squarely on the plan of UN Special Envoy Martti Ahtisaari. This would supersede UNSC Resolution 1244 (1999), define Kosovo’s internal settlement and minority-protection mechanisms, mandate a new international presence and allow for supervised independence.

Ahtisaari presented his plan in mid-March 2007 – in the form of a short “Report” and a lengthy “Comprehensive Proposal” – to the Secretary-General, who forwarded it to the Security Council, with his full support, on 26 March. This followed fourteen months of negotiations – a process the Council had authorised with Resolution 1244 mandating “a political process designed to determine Kosovo’s future status” – which failed to forge a compromise between Serbia and Kosovo Albanians.

The Ahtisaari plan is a compromise that offers Kosovo Albanians the prospect of independence, Kosovo Serbs extensive rights, security and privileged relations with Serbia, and Serbia the chance to put the past behind it once and for all and realise its European future. It is the best recipe for the creation of a multi-ethnic, democratic and decentralised society and fits within the European Union’s multi-ethnic project for the Western Balkans, which ultimately offers the prospect of accession. The EU is already the largest donor in Kosovo and plans to assume the lion’s share of responsibility for the post-status Kosovo civilian mission. Ultimately, Kosovo is, and will remain until resolved, a European problem.

The alternative is bleak. Forcing Kosovo Albanians back into a constitutional relationship with Serbia would reignite violence. Belgrade has offered little beyond proposing that Kosovo remain an integral part of the Serbian state. It has done nothing over the past eight years to try to integrate Kosovo Albanians or to offer them meaningful and concrete autonomy arrangements. Instead it has tried to establish the basis for an ethnic division of Kosovo and partition along the Ibar River, which runs through the northern city of Mitrovica. It has done so by trying to delay the adoption of a Security Council resolution in the expectation that this would trigger a Kosovo Albanian overreaction, including violence, and so create the conditions for such partition. Partition, however, would not only destroy the prospect of multi-ethnicity in Kosovo but also destabilise neighbouring states.

Implementation of Ahtisaari’s Comprehensive Proposal for the Kosovo Status Settlement will pose significant challenges. The key to a peaceful transition lies in its extensive decentralisation measures, which offer a way to secure buy-in to a new Kosovo state by its Serb minority, especially the majority of Kosovo Serbs who live in enclaves south of the Ibar. The Ahtisaari Proposal is wisely ambiguous with regard to the powers and duration of the EU mission that will oversee this settlement, ensuring that the international community will retain the final word in Kosovo through its formative years of statehood.

There is strong support from the major Western countries for the adoption of a resolution based on the full Ahtisaari plan. But it is also important to exhaust all reasonable opportunities to achieve the greatest unity possible within the Council, and most importantly, to avoid a Russian veto.

Russia has opposed a quick timetable, strongly criticised the Ahtisaari plan, raised concerns about the international precedent Kosovo may create and hinted that it might veto a draft that does not take its position into account. Nonetheless a compromise solution may be possible and should be attempted, possibly with the inclusion of additional elements of conditionality in the two-year period before review of the international supervisors’ mandate, and the reaffirmation of the need for more progress on minority rights standards. A resolution which does this and endorses the Ahtisaari Proposal but does not explicitly support Kosovo’s independence may achieve the necessary support.

Pristina/Belgrade/New York/Brussels, 14 May 2007

Subscribe to Crisis Group’s Email Updates

Receive the best source of conflict analysis right in your inbox.