Report / Europe & Central Asia 3 minutes

Maqedonia: Nuk Ka Vend Për Vetëkënaqësi

Ndodhitë më të vonshme kërkojnë që krijuesit e politikës të revidojnë në mënyrë thelbësore vlerësimin konvencional që Maqedonia është nga pikëpamja politike "tregimi (storia) më i suksesshëm" në gadishullin Ballkanik.

  • Share
  • Ruaj
  • Print
  • Download PDF Full Report

PËRMBLEDHJA

Ndodhitë më të vonshme kërkojnë që krijuesit e politikës të revidojnë në mënyrë thelbësore vlerësimin konvencional që Maqedonia është nga pikëpamja politike "tregimi (storia) më i suksesshëm" në gadishullin Ballkanik. Në të vërtetë, Maqedonia edhe më tutje mbetet një shtet post konfliktuoz me zbatim të dobët, si edhe më tutje mbetet si shtet me rrezik të madh. Maqedonia mbetet e paaftë që të ndikojë -- operacionalisht ose politikisht -- që t’ju përgjigjet plotësisht sfidave të saja të sigurisë pa e çrregulluar baraspeshimin etnik të pasigurtë. Vetëm se analizat e qarta dhe themelore të dinamikës se shqetësimit që po vazhdon në Maqedoni -- prej kriminalitetit dhe politikës së dobët deri tek e njejta ekonomi e dobët dhe korrupcioni -- do ti lejojë shtetit që për shumë pak evitoi luftën para dy viteve që të sigurojë stabilitet afatgjatë. Të jemi më specifik, Maqedonia edhe më tutje nuk mundet që të veprojë pa prezencën e forcave ndërkombëtare të sigurisë.

Është e vërtetë se qeveria e re e moderuar e Maqedonisë, e udhëhequr nga Kryeministri Branko Crvenkovski dhe nga ish udhëheqësi i rebelëve (kryengritësve) Ali Ahmeti, ka patur suksese. Që të  dy këta njerëz i mbeten besnik marrëveshjes paqësore të Ohrit dhe unitetot të shtetit. Që kur ata i fituan zgjedhjet e vitit 2002, Maqedonia ka eksperiencuar  një freskim të dukshëm të retorikës dhe të zërit (tonit). Crvenkovski dhe Ahmeti janë sjellur me përgjegjësi dhe, kohë pas kohe, madje edhe me trimëri në një sëri të çështjeve të ndijshme, përfshirë këtu edhe legalizimin e Univerzitetit të Tetovës (për një kohë të gjatë simbol i tensioneve etnike) si edhe për përdorimin e gjuhës shqipe edhe në Parlament edhe  në pasaportën shtetërore. Gjithsesi, ky përparim në çështjet simbolike nuk ka qenë i ndjekur edhe në çështjet thelbësore. Reformat në sektorin e sigurisë kanë mbetur shumë mbrapa, si edhe decentralizimi dhe tentimet për të zmadhuar numrin e shqipëtarëve në sektorin public -- dy komponentat kryesore të marrëveshjes së Ohrid. Shkatërrimi lidhur me korrupcioni nË nivel të lartë ka ngecur.

Shumë  seriozisht, edhe  kriminelët  edhe ekstremistët edhe më tutje vazhdojnë të paraqiten si kërcënues të drejtëpërdrejtë. Policia mënyrë të dukshmë është duke reflektuar përbërjen e popullatës vendore, por ata  edhe më tutje po mundohen që të imponojnë ligjin  dhe rendin publik. Vrasjet janë shtuar më shumë se  një e treta në krahasim me tre vitet e kaluara dhe një varg i eksplodimeve të bombave, kidnapimeve si edhe plasarritjeve me armë janë shtuar në aspektin e paligjësisë. Komunikimi i vobegët për çështjet e sigurisë shpesh herë ka ushqyer tensionet etnike mbrenda në qeveri si edhe midis komuniteteve, e kjo më shume se ndonj dhune të organizuar "pan -- shqipëtare", është rreziku më i madh aktual për stabilitetin.

Këta çështje u dukën në pah në fillim të shtatorit të vitit 2003 kur policia ndërmorri një aksion të rëndë dhe të pasuksesshëm për të zënë një rebel famëkeq shqipëtar gjë që e hidhëroi shumë Ali Ahmetin, duke  e lënë atë politikisht të eksponuar dhe me këtë edhe u paraqit konfrontimi intern më serioz mbrenda qeverisë. Sa edhe për më tepër, ky aksion nuk ndihmoi shumë për rritjen e sigurisë të Maqedonisë. Rebeli edhe më tutje është në liri dhe, përkrahas tentimeve që të jenë në përputhshmëri me çështjet e ndijshme lokale, shumica e shqipëtarëve kanë zhvilluar reafirmimin e dyshimit madje edhe ndaj forcave të përziera policore.

Sipas një ankete rë paradokohshme të bërë nga Kombet e Bashkuara (UN), dy të tretat e plota të maqedonasve dhe të shqipqtarëve presin përsëri më tepër konflikte dhe shfaqin brengosjen e tyre për stagnimin e ekonomisë. Ata që punojnë në shpërndarjen e ndihmave përshkruajnë polarizimin edhe më të madh të komuniteteve etnike në rajon e ish krizës, pasiqë ata edhe më tutje vazhdojnë të ballafaqohen me taktikat e ndryshme të presioneve. Mosmarrëveshjet e hidhëta lidhur me shkollat kanë vë në sfidë ndërhyrjen dhe kanë shfaqur qartë ndarjet e vazhdueshme etnike. Papunësia edhe më tutje mbetet shumë e lartë dhe ka krijuar mundësi potenciale politike për udhëheqësit e paskrrupullt të punëtorëve që  të  nxisin  prishje  të   rendit  publik.  Prospekti  i mëtutjeshëm i jo stabilitetit edhe më tutje ndikon që investimet e huaja të qëndrojnë më larg dhe me këtë  të ngulfatet ekonomia.

Banorët etnik shqipëtarë kanë rezistuar edhe operacionet me qëllim të mirë dhe paraprakisht të lajmëruara të policisë dhe ndonjëherë edhe me mos plotësimin e pagimit të tatimeve, duke e nënvlerësuar ndjenjën e përgjegjësisë së përbashkët që është thelbësore për të patur sukses marrëveshja e Ohrit. Tensioni është në rritje të sipërt midis shqipëtarëve dhe turqve të religjionit të njejtë të cilët po frikësohen se marrëveshja e Ohrit nuk po dërgon kah një "shtet qytetar" por kah një shtet "bi nacional", shtet në të cilin do të dominojnë shqipëtarët dhe maqedonasit.  Ish Kryeministri Lubço Georgievski dhe kryetari i PDSH-së Arben Xhaferi së bashku kanë shprehur dëshirë që të luajnë me shqetësimet (ankthet) dhe me armiqësitë, duke punuar haptazi për shkatërrimin e marrëveshjes së Ohrit dhe duke shkuar aq larg sa që kërkojnë ndarjen etnike të Maqedonisë.

Udhëheqësit e Maqedonisë dhe ndërrmjetësuesit ndërkombëtar shumë shpesh janë ballafaquar me sfidat shtetërore me një ndjenjë të vetëkënaqësisë. Në vend që të ballafaqohen me shpatullgjërësi radikalizmin e Georgievskit dhe Xhaferit, diplomatët në disa raste kanë luajtur rolin e apologjetëve të tyre. Afatet përfundimtare të Ohrit po kalojnë pa asnjë koment, dhe tentimet e rëndësishme siç është rirregullimi i vijës kufitare, dorrëzimi i fuqisë  pushtetit lokal, si edhe shpallja e parashikuar e rezultateve të regjistrimit të popullatës në përgjithsi sjell tkurje. Shumë shpësh Kryeministri Branko Crvenkovski ka dështuar që në tërësi të ngërthejë mandatin e tij të gjërë zgjedhor dhe në vend të kësaj  ai ka bërë implementimin e marrëveshjes së Ohrit në një lojë të shumës zero të bashkëbisedimeve. Ahmeti i moderuar ka toleruar edhe pakompetencën e ministrave të tij partiak dhe është duke vërrejtur se "autoriteti" i tij në mesin e popullatës ka degraduar në masë të madhe. Disa nga simpatizuesit e tij dyshojnë se Kryeministri e bën këtë me qëllim që të krijojë imazh të keq për partinë e tyre.

Mungesa e tentimeve me më shumë brengosje për të implementuar dhe për të përqafuar me të vërtetë marrëveshjen e Ohrit, vendosjes së rendit publik dhe sgtetit ligjor, lufta kundër korrupcionit dhe stimulimi i ekonomisë, mundet shumë lehtë të shparrtallojë qetësinë relative që është prezente. Misioni ushtarak i suksesshëm i Komunitetit Eurpojan "Konkordia" duhet të qëndroj në vend edhe pas datës së paracaktuar të 15 dhjetorit, përderisa në tërësi nuk vendoset misoni policor "Proxima", dhe derisa policia dhe qeveria e Maqedonisë nuk janë plotësisht të aftë  të kryejnë operacione të suksesshme dhe të   pengojnë

rrëzimet politike. Maqedonia duhet të mbyllë dyert e trashigimisë të konfliktit të vitit 2001. Nuk egziston asnjë arsye për shtetin dhe për zyrtarët ndërkombëtar që të injorojnë nevojën pëv të vendosur një mekanizëm që të shqyrtojë mundësitë e shumta të rasteve të mundshme të krimeve të luftës dhe të ndërtojë kishat dhe xhamitë e rrënuara dhe të zgjedhë çështjen e njëzet njerëzve të zhdukur që edhe më tutje mbesin me status të tillë. Donatorët duhet gjithsesi të insistojnë që institucionet e mediumeve që janë në agoni të cilat ata i mbështesin të fillojnë të funkcionojnë, veçantërisht në lëminë e monitorimit në terren dhe të kontrollimit të fjalimit që shpreh urrejtje.

Gjithsesi, asnjë nga këta hapa muk duken sikur do të ndërmerren pa një vlerësim të vetëdijshëm dhe me më pak vetëlëvdata të të gjitha shënimeve egzistuese deri tani.

Shkup/Brisel, 23 tetor 2003

Executive Summary

Recent events require that policymakers revise substantially the conventional assessment that Macedonia is the foremost political “success story” of the Balkans. In fact, it is an underperforming post-conflict country still very much at risk, unable to tackle – operationally or politically -- its security challenges without upsetting an uncertain ethnic balance. Clear-eyed analysis of the dynamics driving unrest, from criminality and weak policing to an equally weak economy and corruption, is needed if a country that narrowly avoided war in 2001 is to secure long-term stability. Specifically, Macedonia cannot yet safely do without the presence of an international security force.

It is true that the moderate government led by Prime Minister Branko Crvenkovski and former rebel leader Ali Ahmeti has had successes. Both are committed to the Ohrid peace agreement and national unity. Since they won the 2002 election, political rhetoric has become less heated. They have acted responsibly and, at times, even courageously on sensitive issues, including moving toward legalising Tetovo University (long a symbol of ethnic tensions) and use of the Albanian language in parliament and on passports. However, progress on symbolic issues has not been matched by progress on substance. Security sector reform has lagged as has decentralisation and efforts to boost Albanian public sector employment – all key components of the Ohrid agreement. A high profile crackdown on corruption has stumbled.

Most seriously, criminals and extremists continue to present a direct threat. The police increasingly reflect the multiethnic population’s make-up but still struggle to impose law and order. Murders are up by a third over three years, and a series of bombs, kidnappings and shootings have added to the sense of lawlessness. Poor communication on security matters often stokes ethnic tensions within the government and between communities; this, rather than any organised “pan-Albanian” violence, is the greatest current risk to stability.

These issues came to a head in early September 2003 when a heavy-handed police operation failed to capture a notorious Albanian outlaw but infuriated Ahmeti, leaving him exposed politically and presenting the government with its most serious internal confrontation. The outlaw remains at large and, despite efforts to accommodate local sensitivities, many Albanians have developed renewed suspicion towards the police.

According to a recent UN survey, a two-thirds of Macedonians and Albanians expect more conflict amid growing concerns over a stagnant economy. Aid workers describe ethnic polarisation in the former crisis areas, as minorities continue to face multiple pressures. Bitter disputes over schools defy mediation. Unemployment remains high and has created potential for ambitious labour leaders to spark unrest. The prospect of more instability keeps foreign investment low and the economy throttled.

Ethnic Albanians have resisted even benign, well-notified police operations and otherwise tended to undermine the sense of mutual responsibility the Ohrid agreement needs. Tensions have also emerged between Albanians and Turks who fear that Ohrid is producing a “bi-national” state dominated by Albanians and Macedonians. Former Prime Minister Ljubco Georgievski and senior Albanian politician Arben Xhaferi have been all too willing to play on anxieties and animosities, openly undermining Ohrid and even urging Macedonia’s ethnic partition.

Macedonia’s leaders and international mediators have too often approached challenges with complacency. Instead of confronting the radicalism of Georgievski and Xhaferi, diplomats have been their apologists. Ohrid deadlines often slip without comment, while the redrawing of municipal boundaries, transfer of powers to municipalities, and the forthcoming release of census results bring shrugs. Too often Prime Minister Crvenkovski has turned Ohrid implementation into a zero-sum negotiation. The moderate Ahmeti has tolerated ineptitude among his party’s ministers and seen his authority among Albanians slip markedly. Some of his supporters suspect the prime minister of deliberately making their party look bad.

In the absence of a more concerted effort to implement Ohrid, establish law and order, fight corruption and stimulate the economy, the relative calm could soon unravel. Macedonia still needs security assistance. The EU’s “Concordia” military mission should stay beyond its putative end date of 15 December 2003, until its “Proxima” police mission is fully established and has made up key intelligence and coordination deficiencies in the security sector, and Macedonia’s police and government are able both to conduct effective operations and manage the political fallout. There is also a need to close out the legacy of the 2001 fighting. There are no excuses for further delay in screening the handful of potential war crimes cases, rebuilding a half-dozen destroyed churches and mosques and resolving the twenty missing persons cases. Donors must insist that moribund media institutions they fund begin to function, particularly in the monitoring and control of hate speech.

However, none of these steps is likely to be taken without a more sober, less self-congratulatory assessment of Macedonia’s track record to date.

Skopje/Brussels, 23 October 2003

Subscribe to Crisis Group’s Email Updates

Receive the best source of conflict analysis right in your inbox.