Briefing / Europe & Central Asia 4 minutes

Maqedonia: Me hapa të pasigurt drejtë Evropës

  • Share
  • Ruaj
  • Print
  • Download PDF Full Report

Pasqyrë

Vendimi i Bashkimit Evropian, i marrë në Samitin e dhjetorit 2005, që Maqedonisë t’i jepet statusi i kandidatit për anëtarësim në BE është një moment historik për këtë vend në rrugën drejtë integrimeve evropiane. Por, karakteri i paqartë i këtij vendimi, që nuk cakton një datë se kur do të fillojnë bisedimet për anëtarësim, tregon se vendi ende përballet me sfida praktike e politike për të ndërtuar një demokraci stabile post-konfliktuoze. Implementimi i Marrëveshjes Kornizë të Ohrit, që i dha fund një lufte të shkallës së ultë në vitin 2001, është afër kompletimit dhe reformat esenciale janë në realizim e sipër, megjithatë ky progres sado sinjifikant që është, është edhe relativ. Bashkësia ndërkombëtare duhet të vazhdojë të bëjë presion mbi qeverinë që të bëjë hapa më të shpejtë dhe më seriozë në sektorët vitalë, përfshirë policinë e veçanërisht gjyqësinë, ku ende ka ngecje e ku realizimi konkret shpesh është më i ngadalshëm se sa retorika e qeverisë.

Ashtu sikur që kishte ndihmuar njohja e Maqedonisë me emrin e saj kushtetues nga ana e SHBA-së në nëntor të vitit 2004, njësoj edhe vendimi i BE-së i dha shtytje të rëndësishme prestigjit dhe vetëbesimit të vendit. Megjithatë, fjalët e zgjedhura me kujdes në Samit tregojnë se BE-ja do të vazhdojë të bëjë presion, gjë që vërtetë duhet ta bëjë, për më shumë përparim në disa fronte. Arsye për shqetësim, sidomos për reformat në polici dhe gjyqësi, kanë edhe qytetarët e zakonshëm të Maqedonisë si edhe liderët e tyre politikë. Përparimi në këto sfera jo vetëm që është parakusht për anëtarësim në BE por ndikon drejtpërdrejtë edhe në aftësinë e koalicionit që të qeverisë në mënyrë të përgjegjshme.

Reformat policore, të përcaktuara nga Ohri, kanë shënuar përparim në aspekt të rekrutimit dhe trajnimit të kadetëve të rinj, duke shtuar numrin e oficerëve shqiptarë dhe duke marrë përgjegjësinë për ruajtjen e kufijve. Por, derisa qeveria nuk shkon më larg dhe të prekë çështjet menaxheriale më fundamentale, përfshirë decentralizimin e përgjegjësive dhe të institucionalizojë një sistem të gradimit në bazë të meritave, policia nuk do të jetë shërbim transparent e i përgjegjshëm që u shërben qytetarëve.

Sistemi gjyqësor mbetet i pareformuar dhe jofunksional. Vendi me 2 milion banorë ka rreth 1,2 milion raste të pashqyrtuara. Ky sistem i gjymtë që pëson me të madhe nga ndikimi i ekzekutivit dhe korrupsioni, i shërben interesave të ngushta politike. Bashkësia ndërkombëtare e ka vërejtur këtë problem vonë, vetëm atëherë kur sistemi gjyqësor filloi të kërcënojë përparimin e bërë në fushat tjera. Qeveria ka përpiluar disa amendamente kushtetuese që synojnë të promovojnë pavarësinë e gjyqësorit, përfshirë emërimet e përjetshme dhe nevojën e marrjes së shumicës, dy të tretat e votave në parlament, për t’u emëruar. Por tani duhet edhe të implementojë këto masa dhe të ndërmarrë hapa të menjëhershëm që të përmirësojë kualitetin dhe të shtojë përgjegjësinë duke larguar gjyqtarët e korruptuar dhe të papërgjegjshëm si dhe duke trajnuar ata që janë të kualifikuar dhe të aftë.

Dy gjëra tjera, që nuk janë të lidhura me njëra tjetrën, kërkojnë vëmendje të veçantë në vitin 2006. Kthimi në skenë i katër rasteve të krimeve të luftës të hetuara nga Tribunali i Hagës kërcënon të kthejë kujtimet e hidhura nga konflikti i vitit 2001 dhe të sfidojë sistemin gjyqësor joadekuat. Mënyra se si do të veprohet në këto raste – në aspektin operacional dhe politik – do të ndikojë në politikën vendore si dhe në marrëdhëniet e Maqedonisë me partnerët ndërkombëtarë. Shtimi i tensioneve përbrenda komunitetit islam, ku gara për lidership ka tejkaluar suazat e çështjes së institucionit dhe tani ka kapluar edhe opinionin publik, ka bërë që të shtrohet pyetja nëse vendi kërcënohet nga islamizmi radikal. Nuk ka kërcënim të vërtetë vahabit por liderët e shqiptarëve të Maqedonisë brengosen se lufta për pushtet mund të reflektohet keq në komunitetin e tyre dhe do të mund të keqpërdorej nga armiqtë politikë.

Edhe pse shqetësimet që kulmuan me referendumin e nëntorit 2003 – duke numëruar këtu edhe shqetësimet rreth asaj se si do të bëhej ndarja e pushtetit ndër komunitetet etnike si dhe paraqitja jetëshkurtër e një grupi të armatosur shqiptar në periferi të Shkupit – duken tanimë të tejkaluara, Maqedonia ende mbetet një demokraci e papjekur, e prekshme nga keqdashësit që kërkojnë t’i keqpërdorin reformat e papërsosura. Rruga drejt Evropës do të jetë e sigurt vetëm atëherë kur vendi do të implementojë iniciativat e nevojshme dhe do t’i menaxhojë sfidat politike para se këto të shndërrohen në kriza. Këta janë disa nga hapat e nevojshëm:

  • Gjyqësia. Bashkësia ndërkombëtare dhe Maqedonia duhet të angazhohen që të bindin Tribunalin e Hagës që të shtyjë së paku deri në gjysmën e dytë të vitit 2006 (më së miri deri më 2008) kthimin e katër rasteve që po shqyrton derisa donatorët të punojnë me qeverinë që të shpejtojnë reformën e gjyqësorit, përfshirë mbajtjen e trajnimeve të veçanta për gjyqtarët që merren me krimet serioze; teknikat e hetimeve në vendin e ngjarjes; një program funksional të mbrojtjes së dëshmitarëve; dhe një gjykatë për krimet serioze. Pasi të jenë miratuar amendamentet kushtetuese, qeveria duhet që menjëherë të lirohet nga gjyqtarët e korruptuar dhe ata të dobët, të themelojë një gjykatë të re administrative për shkeljet më të lehta të ligjit, dhe të themelojë një akademi të përhershme për gjyqtarët dhe prokurorët e ri.
     
  • Policia. Ligji për policinë që ende pret të miratohet, duhet që të delegojë më tepër, e jo më pak, kompetenca në rajonet policore. Njësisë për Standarde Profesionale duhet t’i shtohen personeli dhe resurset (përfshirë edhe prezencën e BE-së) ashtu që të jetë në gjendje të hetojë korrupsionin dhe keqpërdorimet përbrenda policisë, si dhe të zhvillohet praktika e avancimit në karrierë në bazë të meritave dhe kjo praktikë të zbatohet me shpejtësi në rastin e oficerëve më të dalluar. Gjithashtu, policia duhet të koordinojë më për së afërmi punën e vet me agjencitë tjera qeveritare.
     
  • BE. Duke përfituar nga personeli dhe përvoja e misioneve të mëparshme, Proxima dhe EUPAT, Brukseli duhet të vejë një mision të ri, nga qershori 2006, me resurse më të mëdha financiare e njerëzore. Raportimi para Përfaqësuesit Special të BE-së (PSBE) duhet të zgjerohet dhe të përfshijë tërë sektorin e gjyqësisë, përfshirë punën e gjyqtarëve, prokurorëve dhe të burgjeve. Duhet të dërgojë këshilltarë në Ministritë e drejtësisë dhe të punëve të brendshme, në Zyrën e prokurorit publik si dhe në stacionet e reja rajonale të policisë. PSBE duhet të punojë me qeverinë që të emërojë një këshilltar për çështjet e gjyqësisë dhe punëve të brendshme në Zyrën e kryeministrit që do të ishte përgjegjës për përshpejtimin e reformave dhe koordinimin mes ministrive dhe organeve tjera qeveritare.

 

Shkup/Bruksel, 12 Janar 2006

I. Overview

The European Union summit’s December 2005 decision to grant EU candidacy status is a significant milestone on Macedonia’s path to European integration. However, its open-ended nature, with no start date for accession talks, indicates the practical and policy challenges the country still faces to become a stable post-conflict democracy. Implementation of the Ohrid Framework Agreement, which ended incipient civil war in 2001, is nearly complete and essential reforms are underway but progress, while significant, is also relative. The international community needs to keep pressure on the government to move faster and more seriously in vital sectors, including the police and especially the judiciary, which still lag and where on-the-ground implementation often does not keep pace with government rhetoric.

Just as the aptly-timed American recognition of Macedonia’s constitutional name did in November 2004, the EU’s decision gave an important boost to prestige and self-confidence. However, the cautionary language used indicates the EU will continue to press, as it should, for more movement on a number of fronts. Police and judicial reform are particular issues of critical concern for average Macedonians as well as their political leaders. Progress on them is not only a prerequisite for EU membership but also directly impacts coalition ability to govern responsibly.

The police reform mandated by Ohrid has made notable progress in recruiting and training new cadets, adding Albanian officers, and assuming responsibility for the borders. But until the government moves beyond a “ticking the box” approach and tackles fundamental management issues, including decentralising authority and instituting a merit-based personnel system, the police will still not be a transparent and accountable community-based service.

The judicial system remains unreformed and dysfunctional. A country of two million citizens has a backlog of some 1.2 million cases. The crippled system, which is still subject to excessive executive branch influence and corruption, suits entrenched political interests. The international community recognised the problem late, only after the judicial system began to endanger progress in other areas. The government has drafted several constitutional amendments aimed at promoting judicial independence, including life tenure and a required two-thirds parliamentary majority for appointments, but must now actually implement these measures and take immediate steps to improve quality and accountability by rooting out corrupt and incompetent judges and training the capable and qualified.

Two unrelated issues require particular attention in 2006. The imminent return of four war crimes cases from The Hague Tribunal threatens to stir up ghosts of the 2001 conflict and challenge the inadequate judicial system. How these cases are handled – operationally and politically – will have an impact on domestic politics and Macedonia’s relationship with its international partners. Increasing tension within the Islamic community, whose leadership disputes have spilled into the public arena, has raised the question whether the country is threatened by radical Islam. There is no genuine Wahhabi threat, but ethnic Albanian leaders are concerned that the power struggles reflect poorly on their community and could be manipulated by political foes.

Although the insecurities which culminated in the November 2004 referendum – including concerns about power-sharing among ethnic communities and the brief emergence of a group of armed ethnic Albanians on Skopje’s outskirts – seem long gone, Macedonia is still an immature democracy, vulnerable to spoilers seeking to hijack or exploit an imperfect reform process. The road to Europe will be secure only if it implements necessary initiatives and manages political challenges before they grow into crises. These are some of the necessary steps:

  • Judiciary. The international community and Macedonia should lobby the Hague Tribunal to delay return of the four cases until at least late 2006 (preferably 2008) while donors work with the government to fast-track judiciary reforms, including specialised training for judges on serious crimes; crime scene investigation techniques; a viable witness protection program; and a court for serious crimes. Once the constitutional amendments are passed, the government must quickly purge corrupt and non-performing judges, set up the new administrative court for misdemeanours, and establish a permanent judicial and prosecutorial training academy.
     
  • Police. The pending Law on Police should devolve authority to more, not fewer, police districts. Staff and resources (including an EU presence) need to be added to the Professional Standards Unit so it can investigate internal corruption and police abuse, and a merit-based career path, including a fast-track program for the best and brightest officers and recruits, should be developed. The police also need to coordinate work closer with other government agencies.
     
  • EU. Drawing staff and expertise from the former Proxima and the interim successor EUPAT police missions, Brussels should establish a new mission, to begin in June 2006, with increased financial and staff resources. Reporting to the new EU Special Representative (EUSR), it should be mandated to expand its scope to include the full justice sector including judges, prosecutors and prisons. It should place advisers in the justice and interior ministries, the public prosecutor’s office and the recently established regional police headquarters. EUSR should also work with the government to establish a justice and home affairs adviser in the prime minister’s office charged with pushing reforms and coordination between ministries and other government entities.

 

Skopje/Brussels, 12 January 2006

Subscribe to Crisis Group’s Email Updates

Receive the best source of conflict analysis right in your inbox.