Temmuz 2007 seçimlerinden reform yanlısı AKP’nin zaferle çıkması, AB sürecini ilerletmek için hem AKP’ye hem de AB’ye yeni bir fırsat verdi. Çünkü süreç, gerek AB’de genişleme yorgunluğunun baş göstermesi, gerekse AB’ye ters tepki veren Türk ulusalcılar nedeniyle 2005’ten bu yana gerilemek-teydi. Bu yeni süreç, reformların başarıyla uygulan-ması halinde her iki tarafın ellerini güçlendirecektir. Popüler görüşler artık yorgunlukların başladığını gösterebilir, ancak daha önce yaşanan genişleme tecrübelerinden öğrendiğimiz üzere, liderler ve diplomatlar ileride siyasal güvenin tekrar kazanılacağı günler için yolu hep açık tutmalıdırlar.

Avrupalıların Türkiye’nin AB üyeliğini hedefle-mesinden endişe duymalarını gerektirecek hiçbir neden yoktur. Zaten Türkiye’de herkes, ülkenin henüz AB’ye hazır olmadığını bilmektedir. En yakın üyelik tarihi ancak 10 yıl sonradır ve o zamana kadar çok şey değişecektir. Bugüne kadarki AB adaylarıyla karşılaş-tırıldığında, Türkiye’den istenen normlar çok daha üst düzeydedir ve Türkiye ancak bu normları karşılaması halinde AB’ye katılabilecektir. Bu arada, herhangi bir AB hükümeti Türkiye’yi veto edebilir, Fransız halkı referanduma giderek Türkiye’ye dur diyebilir. Zaten böyle bir durumda, Türkler de son adımı atmadan önce bir kez daha düşüneceklerdir.

Bazı Avrupa liderleri gibi, Türkiye’nin bugünkü politik, ekonomik, sosyal ve demografik yapısını gündeme getirerek AB’ye alınmamasına karşı çıkanlar, reform sürecinin getireceği değişimleri hiç dikkate almadan konuşmaktadırlar. Bu karşı çıkış, Batı ve Doğu Avrupa’da daha önce yaşanan başarılı bütünleşme süreçlerini görmezden gelmektedir. Dolayısıyla, bugün tartışmamız gereken nokta, bugünkü Türkiye’nin değil, ileride reformlarını tamamlamış bir Türkiye’nin reformu yaşamış bir Avrupa’ya katılıp katılmaması olmalıdır.

Türkiye’nin AB üyeliğine karşı çıkan Avrupalılar, Avrupa’nın çıkarlarına verdikleri zararın farkında değillerdir. Türkiye’ye karşı sürdürülen bu güven-sizlik nedeniyle, Türkiye Avrupa’nın ortak güvenlik politikasına yaptığı katkıyı azalttı. Ankara artık bağımsız askeri politikalar takip edeceğinin işaret-lerini veriyor. Türkiye’nin dışlanmasıyla Avrupa’nın enerji güvenliği geliştirilemiyor. Kıbrıs konusunda her iki tarafın da yaptığı hatalar AB-Türkiye ilişkisinde alakasız alanları da olumsuz etkiliyor.

Türk tarafı için ileriye doğru gitmek, artık halktan güçlü bir vekalet alarak daha kapsamlı bir reform programıyla yeni adımlar atacak olan ve örneğin meşhur 301. maddenin gözden geçirilmesi veya iptal edilmesi gibi yeni jestlerle Avrupa’ya tekrar “biz buradayız” diyecek olan Başbakan Tayyip Erdoğan’ın elindedir. Avrupa tarafında ise, giriş sürecini artık tam, ciddi ve devam eden bir olgu olarak gören, AB normlarına ulaşan bir Türkiye’yi dışlamayı düşünmeyen bir AB’ye ihtiyaç vardır.

Mevcut atmosfere bu açıdan bakıldığında, durum pek kolay gözükmemektedir. Geçmişten gelen önyargılar, Irak’ta meydana gelen ve aslında AB üyeliği ile alakasız olan olaylar, Kıbrıs’taki kötü zamanlama ve yanlış niyet okumalar, Batı ile İslam dünyasının en başarılı laik demokrasisine sahip olan eski müttefiki arasına mesafeler koydu. Her iki tarafın politikacıları AB-Türkiye ilişkilerini göç, refah ya da ulusal güvenlik gibi iç politika konularına alet ederek sorumsuzca eleştirdiler.

Almanya’da Hıristiyan Demokrat Birliği (CDU) Türkiye’nin AB üyelik müzakerelerini imtiyazlı ortaklığa dönüştüreceğini söyleyerek Kasım 2005’te iktidara geldi. Aralık 2006’da AB, Türkiye’nin Kıbrıs konusunda olumlu adım atmadığı gerekçesiyle 35 müzakere başlığının açılmasını dondurdu. Mayıs 2007’de Fransa, seçim kampanyalarında Türkiye’nin üyelik umudunu söndüreceğini söyleyen Nicolas Sarkozy’yi Cumhurbaşkanı seçti. Ardından da Fransa Haziran’da açılması beklenen 3 önemli müzakere başlığının açılmasını engelledi.

Bu arada Türkiye’nin AB öncülüğünde gerçek-leştirdiği reform süreci yavaşladı. Daha önce hep üyelik lehinde olan kamuoyu desteği kuşkulu bir beklenti içine girdi ve ulusalcılık (yeni-milliyetçilik) yükselmeye başladı. İnsan hakları ihlalleri ve yazarlar hakkında açılan davalar arttı. Ordu, AB’ye bağlı seyreden politik süreçten geri dönülmesinin yollarını aradı. Temmuz 2007 seçimlerinden aylar önce düzenlenen büyük çaplı laik protesto gösterilerinde en yüksek sesle haykırılanlar arasında ABD ve AB karşıtı sloganlar vardı.

Türkiye’nin Batı ile yaşadığı gerginliğin tek sorumlusu AB değildir. Irak’ın ABD öncülüğünde işgali, yine ABD kontrolündeki Irak Kürdistanı’nda Kürt isyancıların varlığı kamuoyunun Batı’ya karşı nahoş tavır almasının en önemli nedenlerinden oldu. Türkiye’nin haklı olarak Kürt saldırıları, özellikle de sivillere yönelik bombalı eylemler konusundaki şikayetlerine ve eğer delil varsa Avrupa’dan destek-lendikleri yönündeki iddialarına karşı AB ülkeleri daha duyarlı olmalıdırlar.

Avrupalılar, 1999-2004 yıllarında gerçekleşen ve reformların altın çağı olarak bilinen bu dönemin, üyelik müzakerelerinin başlamasının bir eseri olduğunu daha fazla hatırlamalıdırlar. Bu süreç Türkiye’ye istikrar getirdi: Beş yıllık ekonomik büyüme oranı %7.5 oldu, yabancı yatırımlar görülmemiş oranda arttı, hukuk ve eğitim alanında gelişmeler yaşandı, sivil toplum parladı, Türkiye AB’nin çeşitli bölgelerdeki barış gücü projelerine ciddi destek verdi. Türk-Kürt çatışması hafifledi, Kıbrıs sorunu kısa süreliğine de olsa çözülebilir gözüktü. 2005’ten bu yana yaşanan olumsuz atmosfere rağmen Ankara’da AB reformları için teknik çalışmalar devam etmektedir. AKP Nisan 2007’de, AB standartlarını yakalama hedefiyle ülkenin bugüne kadar gördüğü en yoğun ve en detaylı planı yürürlüğe koydu.

AB-Türkiye yakınlaşması daha önceleri de yavaş-lamıştı. Dolayısıyla, tekrar hızlanmasını sağlayacak fırsatlar mutlaka tekrar gelecektir. Eğer Şubat 2008’de Kıbrıs Rum kesiminde yapılacak seçimlerin sonucu iki toplumlu, iki kesimli çözüm öngören BM planının uygulanmasına yönelik bir işaret verirse, AB Türkiye’nin önüne konulan Kıbrıs engelini kaldırma şansını kaçırmamalıdır. Sonuçta, 1999’dan bu yana var olan karşılıklı güven ve AB şemsiyesi Türkiye ile Yunanistan arasında bir zamanlar çözülmez görünen sorunları bile yumuşattı.

Türkiye’nin Avrupa macerasından kuşku duyan Avrupalı politikacılar bile Türkiye’de ancak üyelik sürecinin motive edebileceği reformların gerçekleş-mesini istemektedir. Bugün Fransızların başını çektiği Türkiye’ye yönelik itirazlar, bir zamanlar İspanya ve İngiltere’nin üyeliklerine engel olarak ileri sürülen benzer itirazlardı. Tıpkı Türkiye gibi bu ülkelerin de tarihte Avrupalı olmayan imparatorlukları vardı ve bu yüzden merkezi bir Avrupa fikrine karşı çelişik duygulara sahiplerdi. Türkiye, gerek katılım sürecinde gerekse üye olması halinde, geçmişte “istenmeden” AB adayı olan ülkeler kadar AB’ye katkıda bulunabilir

İstanbul/Brüksel, 17 Ağustos 2007