2015 yılının Temmuz ayında iki buçuk yıllık çatışmasızlık sürecinin sona ermesinin ardından, Türk güvenlik güçleri ile (Ankara, ABD ve AB’nin terör örgütü olarak kabul ettiği) PKK arasındaki çatışmalar yaklaşık 40 yıllık tarihindeki en ölümcül dönemlerden birine sahne oldu. 

Bu zaman diliminde çatışmalar birkaç safhadan geçti. 2015-2017 arasında çatışma benzeri görülmemiş şekilde güneydoğudaki bazı kentsel merkezlere ve yer yer batıdaki metropollere sıçradı. Yoğun güvenlik operasyonlarının ardından 2017’den itibaren çatışma Türkiye’nin güneydoğusundaki kentsel alanlarda yoğunlaştı. 2019 itibariyle ise Türkiye içinde yoğunluğu azalan çatışmalar ve operasyonlar ağırlıklı olarak Kuzey Irak ve Kuzey Suriye’ye kaydı. 

Uluslararası Kriz Grubu tırmanan şiddetin yol açtığı ölümleri açık kaynaklara dayandırarak kayıt altına almaktadır ve Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED) tarafından derlenen çatışma verilerini analiz etmektedir. Bunun için, Türk Silahlı Kuvvetleri açıklamalarını, Türkçe yayın organlarını, bölgede faaliyet gösteren insan hakları kuruluşlarının açıklamalarını ve PKK'ya ait veya yakın çevrimiçi web sitelerini takip etmektedir.

Kriz Grubu’nun açık kaynaklara dayandırdığı verilere göre Temmuz 2015′ten beri (son güncelleme: 28 Eylül 2023),

Zaman içerisinde çatışmalarda ölen Türkiye doğumlu PKK militanlarının sayısı azalırken, Suriye doğumluların oranı artmıştır. 

Kriz Grubu 2011’den beri PKK çatışmasında öldüğü açıklanan isimleri açık kaynaklar ile doğrulayarak veri tabanında kayıt altına almaktadır. Alevlenen çatışmalardaki saha dinamiklerine ışık tutmak amacıyla, Kriz Grubu Temmuz 2015’ten beri öldüğü açıklanan kişilerin ismini geliştirdiği açık kaynak metodolojisi ile doğrulayarak veri tabanına dahil etmektedir. Yalnızca ismi açıklanmış olan kişiler Temmuz 2015 sonrası verilere dahil edilmiştir. Açıklanan isimler basında çıkan haberler ve/veya sosyal medya aramaları aracılığıyla yaş, memleket gibi biyografik veriler, özgün fotoğraflar, cenaze törenlerine ait fotoğraf veya haberler, ve/veya ölen kişinin ailesi ve yakınları ile basında çıkan röportajlara dayandırılarak doğrulanmaktadır. İsmi açıklanan, ancak ek veriler ile öldüğü netleştirilemeyen kişiler “doğrulanamayan” kategorisine dahil edilmektedir.

Kriz Grubu, açık kaynaklara dayanarak topladığı ölüm verilerine ek olarak, Armed Conflict Location and Event Data Project (ACLED) tarafından Türkiye, Kuzey Irak ve Kuzey Suriye'de çatışma bağlantılı şiddet olaylarına ilişkin seyri gösteren verileri görselleştirmektedir. Kriz Grubu Haziran 2023’te yapılan güncelleme kapsamında bu görsel açıklayıcıya ACLED verilerine dayalı yeni görselleri dahil etmiştir. 

Kriz Grubu bu çalışmasını dayandırdığı veri setini üçüncü kişiler ile paylaşmamaktadır. Bu çalışmamız ile ilgili geribildirimlerinize çok değer veriyoruz. Geribildiriminizi media@crisisgroup.org e-posta adresine iletebilirsiniz. Her bir kategori için başvurulan veri toplama ve doğrulama yöntemi ile ilgili daha fazla bilgiye aşağıda yer verilmiştir.

1. Güvenlik Gücü Mensupları

Devlete bağlı güvenlik gücü mensupları üç kategoride kaydedilmektedir: asker, polis ve korucular. Kriz Grubu yaşamını yitiren güvenlik gücü mensuplarına dair verileri basında çıkan haberlere, cenaze törenleri ile ilgili haberlere ve Türk Silahlı Kuvvetleri’nin resmi açıklamalarına dayandırmaktadır. Bu kategorideki verilere doğrudan PKK militanları ile çatışmalarda yaşamını yitiren güvenlik gücü mensuplarının yanı sıra görev dışındayken çatışma bölgelerinde ölenler de dahil edilmektedir. Kriz Grubu trafik kazalarını, intihar vakalarını veya diğer çatışma dışı kayıpları – açıkça basında güvenlik operasyonları ile ilişkilendirilmedikleri sürece – veri tabanına dahil etmemektedir.

2. Sivil ve Tanımlanamayan Kişiler

Kriz Grubu, sivil ölümler için Türkçe basında çıkan haberlerin yanı sıra çatışmalarda ölen isimler konusunda çoğunlukla güvenilir veriler sunan Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TIHV) gibi kuruluşların açıklama ve verilerini de dikkate almaktadır.

Kriz Grubu, açıklanan isimlerin sivil olup olmadığını tutarlı bir metodolojiyle araştırmaktadır. Buna göre, bir ismin sivil olarak sınıflandırılması için aşağıdaki kriterler göz önünde bulundurularak bir değerlendirme yapılıyor: i. açıklanan ismin basında çıkan haberler veya diğer kaynaklar ile çatışmaya katılmadığının kesin olarak doğrulanması; ii. açıklanan ismin yaşı veya diğer faktörler göz önünde bulundurulduğunda silahlı çatışmaya katılım olasılığının düşük olması; iii. açıklanan ölümün sokağa çıkma yasaklarının uygulandığı alanların dışında gerçekleşmesi.

Çatışmaların özellikle 2016’nın ilk yarısında güneydoğudaki kentsel yerleşim alanlarına kayması ve sivil giyimli PKK’lı gençlerin sahneye çıkması sonucunda sivil ve militan arasındaki çizgi git gide belirsizleşmiştir. Dolayısıyla öldüğü kesin olarak tespit edilen bazı isimlerin sivil olduğu doğrulanamazken PKK veya ona bağlı gruplar da bu isimleri kendi mensupları olarak açıklamamıştır. Bu belirsizliği yansıtmak amacıyla Kriz Grubu çatışma bölgelerinde öldüğünü doğrulayabildiği, fakat PKK veya bağlantılı gruplarla ilişkisi olup olmadığını belirleyemediği çoğunlukla 16-35 yaş arasındaki kadın veya erkekleri “Tanımlanamayan Kişiler” olarak sınıflandırmıştır.

3. PKK Militanı

Öldürülen PKK militanlarına dair veriler basında çıkan Türkçe haberlere, veya PKK’ya bağlı gruplar ile ilişkili online haber kaynaklarına dayandırılmaktadır. PKK’nın silahlı kanadı HPG, gençlik yapılanması YPS ve örgüt bağlantılı TAK çatışmalarda ölen militanlarının isimlerini bazı biyografik bilgiler ile birlikte yayınlamaktadır.
PKK'ya yakın kaynaklar bilinmeyen bir sebeple bazı mensuplarının ölümünü haftalar, aylar hatta yıllar sonra açıklayabilmektedir. Bu da PKK ölümlerinin veri tabanına dahil edilmesinde gecikmeye yol açabilmektedir.

Kriz Grubu yalnızca açık kaynak metodolojisi ile öldüğünü doğrulayabildiği isimleri veri tabanına dahil etmektedir. Dolayısıyla bu kategoriye dahil edilen isimler güncelleme tarihi itibariyle Kriz Grubu’nun ölümünü doğrayabildiği PKK militanlarını, yani asgari sayıyı yansıtmaktadır.

“Tanımlanamayan kişiler”, “sivil” ve “PKK militanı” kategorilerindeki bazı ismlerin öldüğü tarih net olarak bilinmemektedir. Günü doğrulanamayan ancak hangi ayda veya haftada gerçekleştiği bilinen ölümler Kriz Grubu veri tabanında söz konusu ayın veya haftanın son gününe eklenmektedir.

Kriz Grubu, HPG’nin “komutan” olarak tanımladığı veya sahada önemli roller verdiğini açıkladığı (bir grup militana liderlik etmek veya bir bölge için sorumlu olmak gibi) PKK militanlarını üst düzey olarak sınıflandırmıştır. Mevcut olduğu durumlarda, bu veriler ilgili militanların katılım tarihi, yaşı ve Türkçe kaynaklardaki bilgilerle doğrulanmıştır. TSK’nın “üst düzey” olarak açıkladığı, ancak HPG kaynaklarında bunun doğrulanamadığı şahıslar bu kategoriye dahil edilmemiştir.

4. Çatışmalar ile Bağlantılı Şiddet Olayları

ACLED, protestolar, silahlı çatışmalar, yağma ve şiddet içermeyen toprak transferi gibi çeşitli kategorilerdeki olayları çatışmalar ile ilgili veri tabanlarında kayıt altına almaktadır. Çatışma odaklı bu çalışmanın amacı doğrultusunda, “şiddet olayları” aşağıdaki ACLED alt olay türlerini kapsayacak şekilde seçilmiştir: “hava/İHA/SİHA saldırısı”, “silahlı çatışma”, “el bombası”, “uzaktan patlayıcı/kara mayını/EYP”, “bombardıman/roket/füze saldırısı”, “intihar bombası” ve “saldırı”. Yukarıdaki hareketli haritada çatışmanın yoğunluğunu göstermek için şiddet olayları (nokta şeklinde) ACLED yer kodlamasının 20 km yarıçapı içerisine rastgele yerleştirilmiştir.

Suriye için ACLED verileri 2017 yılından itibaren kaydedilmeye başlandığı için, 2016 yılında Kuzey Suriye’de gerçekleşen “şiddet olayları” için yukarıdaki ACLED kategorileriyle (169-205) benzeşen olay kodları baz alınarak Integrated Crisis Early Warning System (ICEWS) verileri kullanılmıştır. ICEWS verileri, görselleştirilen şiddet olaylarının yüzde 0,2'sini oluşturmakta ve Kriz Grubu analistlerinin 2016'da Suriye'de Türk güvenlik güçleri ile YPG arasındaki çatışmalara ilişkin analiziyle örtüşmektedir.