Report / Europe & Central Asia 13 September 2005 3 minutes Zgjidhje për Mitrovicën, Jo ndarje të Kosovës Share Facebook Twitter Email Linkedin Whatsapp Ruaj Print Download PDF Full Report Also available in Serbian Serbian Albanian Russian English PËRMBLEDHJE EKZEKUTIVE Komuniteti ndërkombëtar me të drejtë ka deklaruar që statusi përfundimtar i Kosovës nuk duhet të përfshijë si mundësi ndarjen e territorit të saj. Mirëpo, ky deklarim nuk është mbështetur me veprime të mjaftueshme. Politika e Beogradit për të kërkuar një formë të ndarjes, është edhe më e fuqishme në qytetin e padëgjueshëm dhe të pa qetë verior të Mitrovicës dhe në brendësinë e saj. Për të shpëtuar apo evituar këtë situatë nevojitet një përpjekje e madhe politike, financiare dhe e sigurisë. Kapacitetet e nevojshme duhen ndërtuar menjëherë, dhe implementimi i tyre duhet të fillojë sapo Grupi i Kontaktit të deklarojë mbështetjen e vet për të ardhmen e Kosovës si shtet funksional me pavarësi të kushtëzuar brenda kufijve ekzistues. Ruajtja e integritetit territorial është një politikë e drejtë sepse ndarja do të provokonte dyndje dhe shkëmbime të mëtutjeshme të popullatës brenda Kosovës dhe jostabilitet gjetiu në Ballkan, posaçërisht në Maqedoninë fqinje. Mirpo, ndarja mbetet një çështje aktuale, jo vetëm për faktin se ne Mitrovicë, Kosova është e ndarë në lumin Ibër dhe po ndahet gjithnjë e më shumë, por ngase misioni i KB-së (UNMIK-u) dhe forca e sigurisë e udhëhequr nga NATO (KFOR-i) kanë dështuar në zbatimin e mandatit të tyre. Në veriun e Mitrovicës dhe në komunitetet fqinje deri në kufi, hapësirë kjo që përmban ndoshta një të tretën e të gjithë serbëve të mbetur në Kosovë, Beogradi përpiqet që të ushtrojë ndikimin e vet përmes strukturave paralele qeverisëse, përfshirë këtu edhe prezencën e një policie që është në kundërshtim me Rezolutën 1244 të Këshillit të Sigurimit të KB-së. Zgjidhja e çështjes së Mitrovicës në fazën e hershme të procesit të zgjidhjes së statusit përfundimtar presupozon paraprakisht kahjen e përgjithshme në të cilën shkon Kosova. Por, tani është koha që shtetet anëtare të Grupit të Kontaktit të ndalen së foluri për statusin përfundimtar si një proces i hapur me shumë opcione. Në fakt, prapa dyerve të mbyllura konsensusi ndërkombëtar tashmë po merr formë. Fillimi i manifestimit të këtij koncensusi, dhe forcimi i tij në Mitrovicë, do t'i kontribuonte një cikli të drejtë të stabilitetit dhe vizionit. Të lejohet që Mitrovica të shmanget nga kursi i paraparë rrezikon që çështja të realizohet ndyshe nga koncensusi i arritur. Pavarësisht se për gjashtë vjet me radhë nuk është shënuar asnjë progres, Mitrovica nuk është e mbyllur ndaj transformime, transformimet mund te depërtojnë, të cilat do të rrisnin mundësitë për bashkimin e Kosovës. Bashkësia ndërkombëtare do të duhej që të investonte kapital dhe energji për mbështetjen e një programi të qartë dhe të artikuluar për kompromis midis kërkesave maksimale të të dyja palëve. Hapi i parë do të duhej që, për periudhën përcaktuese për statusin, të emërohet një Përfaqësues Special për Mitrovicën, në rang të njëjtë me Zëvendës Përfaqësuesin Special të Sekretarit të Përgjithshëm dhe me kompetencë të plotë që të koordinojë përpjekjet e nevojshme. UNMIK-u dhe KFOR-i duhet që, nën drejtimin e Komisionerit special, të rimarrin me shpejtësi iniciativën për siguri në veri të lumit Ibër duke rritur nivelin e forcave dhe nivelin e sigurisë. KFOR-i në mënyrë të qartë duhet që Mitrovicën dhe veriun e saj ta vendos në fokus të operacioneve primare dhe të bëjë ristrukturimin e vet në përputhje me rrethanat atje. Stacionet ilegale të policisë së Beogradit duhet të largohen nga veriu i Kosovës, dhe Përfaqësuesi Special i zgjedhur duhet të negociojë zëvendësimin e radikalistëve obstrutiv (pengues) që udhëheqin atje me spitalin rajonal dhe me universitetin. Planet që komanda e brishtë policore rajonale e qytetit të Mitrovicës së ndarë etnikisht të transferohet në kontrollin vendor duhet të shtyhet derisa Përfaqësuesi Special të sigurojë një konsensus të zbatueshëm të sigurisë midis shqiptarëve dhe serbëve për veriun që barazpeshon ruajtjen e integritetit territorial me frikën e serbëve nga mbidominimi. Me mbajtjen e gjendjes së sigurisë nën një kontroll më të mirë, korniza e zgjidhjes e cila duhet të ndiqet me përkushtim dhe me ngulm më të madh do të mund të përfshinte krijimin e një autoriteti komunal të ri për veriun e Mitrovicës. Ky autoritet do të ofronte siguri dhe përgjegjësi në adresimin e çështjes së kthimit të shqiptarëve, si dhe në krijimin e një qarku administrativ qëndror i cili do të përdorej bashkarisht nga komuna e tashme e Mitrovicës dhe nga njësia e re e veriut të Mitrovicës ku do të vendosej bordi i përbashkët i qytetit për të pranuar nga donatorët fonde për zhvillimin e qytetit. Nevojë strategjike është inkurajimi i serbëve të veriut të Kosovës -- dhe i Beogradit -- për të menduar më shumë për veriun e Mitrovicës që ajo pjesë të bëhet qendër e një përpjekjeje për të ofruar shërbime për të gjithë serbët e Kosovës. Qëllimi i bashkimit të anëve të lumit me një shtrirje të gjërë në qarkun qendror do të mund të reflektohej me bartjen e dy apo tre ministrive nga kryeqyteti; vendosjen atje të Gjykatës Supreme; mundësisht hapjen e një stacioni televiziv në gjuhën serbe që do të mbulonte tërë Kosovën; si dhe me vendosjen e disa elementeve të qeverisë qendrore të Kosovës të cilat do të përshtatmërisht do të ofrojnë një sistem autonom arsimor, shëndetësor, dhe të shërbimeve tjera sociale për serbët. Bashkësia ndërkombëtare dhe qeveria e Kosovës duhet të synojnë që brenda një kornize të caktuar kohore të inkorporojnë në këtë sistem strukturat paralele të Beogradit duke ofruar fonde të përshtatshme dhe një rol bashkëpunues dhe të garantuar për qeverinë e Serbisë. Pa e njohur statusin e tij zyrtar të entitetit sipas modelit të Bosnës dhe Hercegovinës, veriut serb duhet t'i ofrohen elemente të autonomisë, përfshirë kompetencat e transferuara për komunat, liri për komunat që të lidhen në bazë vullnetare, si dhe rol koordinues dhe resourse të mudësuara dhe ofruara përmes njësive të propozuara serbe të ministrive të Qeverisë së Kosovës. Shqiptarët të bindur se mbështetja për pjesëmarrje në këto iniciativa, për t'iu dhënë shansë për sukses komunave të reja me shumicë serbe edhe në pjesë tjera të Kosovës, do të shuanin presionin për ndarje në vijën e lumit Ibër. Thënë shkurt, nëse faktet nga terreni në Mitrovicë dhe madje edhe nëse dhuna do të përëritej nuk do të shkatërronte perspektivën për një zgjidhje stabile të statusit të Kosovës, bashkësia ndërkombëtare duhet të punojë edhe më shumë dhe në mënyrë kreative për të ndryshuar të menduarit strategjik të serbëve si dhe t'jua bëjë të njohur shqiptarëve nevojën për të marr pjesë në një ofertë konstruktive. Deklaratat kundër ndarjes, fatkeqësisht, nuk janë të vetërealizueshme. Prishtinë/Beograd/Bruksel, 13 shtator 2005 Download pdf to continue reading the full report Executive Summary The international community has properly decreed that Kosovo's final status must not involve division of its territory. But this declaration has not been followed by sufficient action. Belgrade's policy of pursuing some form of partition is far advanced in the restive northern city of Mitrovica and its hinterland, and a major security, political and financial effort is required to save the situation. Capacity should be built immediately, and its implementation should begin once the Contact Group has declared its support for Kosovo's future as a functional, conditionally independent state within its present borders. Territorial integrity is the correct policy because partition could provoke further population exchanges inside Kosovo and instability elsewhere in the Balkans, especially in neighbouring Macedonia. But division remains a live issue, not least because in Mitrovica, where Kosovo is increasingly divided at the Ibar River, the UN mission (UNMIK) and NATO-led security forces (KFOR) have failed to carry out their mandates. In north Mitrovica and the neighbouring communities up to the border, an area that contains perhaps a third of all Kosovo's remaining Serbs, Belgrade exerts its influence through parallel government structures, including a police presence that contravenes UN Security Council Resolution 1244. Settling Mitrovica early in the final status process pre-supposes foreknowledge of Kosovo's overall destination. But it is time for Contact Group member states to stop talking of final status as a process open to a wide range of results. In fact, behind closed doors international consensus is taking shape. Making that manifest near the outset, and cementing it in Mitrovica, would contribute to a virtuous circle of stability and predictability. Letting Mitrovica drift would risk making realisation of that consensus unlikely. Despite the six-year standoff, Mitrovica is not impenetrable to transformation that would increase the chances for a unified Kosovo. The international community should put more resources and energy behind a clear, articulated program of compromise between each side's maximum demands. A first step should be the appointment of a Special Commissioner for Mitrovica for the status determination period, with the rank of Deputy Special Representative of the Secretary-General and power to coordinate the effort. UNMIK and KFOR must quickly regain the security initiative north of the Ibar by increasing force levels and assertiveness, under the Special Commissioner's direction. KFOR should explicitly make Mitrovica and the north its primary operational focus and restructure accordingly. Belgrade's illegal police stations should be removed from north Kosovo, and the Special Commissioner should negotiate the replacement of the obstructive hardliners who head the regional hospital and university there. Plans for devolving the brittle, ethnically divided Mitrovica regional police command to local control should be delayed until the Special Commissioner can secure a viable Albanian-Serb security consensus for the north that squares territorial integrity with Serb fears of being overwhelmed. With the security situation under better control, the framework of a solution that needs to be pursued with greater commitment and sense of urgency could include creation of a new municipal authority for north Mitrovica, which should furnish both the security and accountability for addressing Albanian returns, and creation of a central administrative district shared between the current Mitrovica municipality and the new north Mitrovica unit that could house a common city board to receive donor funding for the city's development. The strategic need is to encourage the Serbs of north Kosovo -- and Belgrade -- to think increasingly of north Mitrovica becoming the hub of an effort to provide services for all Kosovo's Serbs. The central district's broader uniting purpose could be reflected by hosting two or three ministries relocated from the capital; the similarly relocated Supreme Court; possibly a Kosovo-wide Serbian-language television station; and some elements of Kosovo central government that would accommodate an autonomous, Kosovo-wide system of education, healthcare, and other social services for Serbs. Both the international community and Kosovo's government should aim to incorporate Belgrade's parallel structures into this system within a specified time frame by offering matching funds and a guaranteed cooperative role for the Serbian government. Without conceding it formal entity status on the Bosnia-Herzegovina model, the Serb north should be offered the substance of autonomy, including devolved powers for municipalities, freedom for municipalities to associate on a voluntary basis, and the coordination and resource role made possible through the proposed Serb units of Kosovo's government ministries. Albanians should be persuaded that support for participation in these initiatives by viable new Serb-majority municipalities elsewhere in Kosovo would dampen pressure for division on the Ibar line. In short, if facts on the ground in Mitrovica and even new violence are not to destroy the prospect of a stable final status settlement for Kosovo, the international community needs to work harder and creatively to change Serb strategic thinking and get Albanians to recognise the need to participate in a constructive offer. The no-partition dictum is, unfortunately, not self-executing. Pristina/Belgrade/Brussels, 13 September 2005 Related Tags More for you Report / Europe & Central Asia Veriu i Kosovës: Ruajtja e sovranitetit mes besnikërive të ndara Also available in Also available in English, Serbian Commentary / Europe & Central Asia Toward Normal Relations between Kosovo and Serbia